________________
194
વિષ્ણુ ભગવાન કહે છે કે-હે,નિર્દોષ પ્રહલાદ,જ્યાં સુધી પૃથ્વી રહે,સૂર્ય-ચંદ્રના મંડળો રહે ત્યાં સુધીતું અખંડિત-પણે રાજ્ય કર.રાગ-ભય-ક્રોધ ને ત્યજી દઈને,અને સમ-બુદ્ધિ થી,ઇષ્ટ કે અનિષ્ટ-એવા, કોઈ પણ જાતના ફળોમાં આસક્તિ નહિ રાખતાં,તું રાજ્ય નું પાલન કર.
તેં,બ્રહ્માનંદનું સુખ જોએલુ છે-તેમ છતાં,વૈભવોથી ભરપુર આ રાજ્યમાં,કોઈ પણ જાતની અરુચિ કરવી નહિ, અને સ્વર્ગલોક કે મનુષ્યલોક માં કોઈ પણ જાતની ખટપટ ઉઠે તેમ કરવું નહિ. અપરાધીઓનો નિગ્રહ અને સુજનો નો સંગ્રહ-વગેરે રાજ્ય-સંબંધી-જે વિચારો પ્રાપ્ત થાય તેમાં, દેશ-કાળ અને ક્રિયાઓ ને અનુસરીને વધુ-બંધ-દંડ -આદિ કાર્યો કરજે અને મનમાં રાગ-દ્વેષ ની વિષમતા નહિ રાખતાં,સમતા થી રહેજે.
વિષ્ણુ કહે છે કે આત્મા ને દેહાદિ થી ન્યારો સમજી,અહંતા-મમતા ને ત્યજી દઈને,અને લાભ-હાનિમાં સમાન દૃષ્ટિ રાખીને,તું વ્યવહાર સંબંધી કાર્યો કરીશ,તો તેઓથી લપાઇશ નહિ. તેં સંસારની સઘળી પદ્ધતિઓ જોયેલી છે,અને પરમ-પદનો પણ અનુભવ કર્યો છે, માટે જે જાણવાનું છે તે તું જાણી ચૂક્યો છે, તો હવે તને બીજો શું ઉપદેશ કરવો?
રાગ-ભય-ક્રોધથી રહિત થયેલો તું રાજ્ય કરીશ,એટલે હવે દૈત્યોને દેવો પર દ્વેષ-રૂપી ગાંઠ રહેશે નહિ, અને તેવી જ રીતે દેવોને દૈત્યો પર દ્વેષ-રૂપી ગાંઠ રહેશે નહિ. આજથી માંડીને દૈત્યોની અને દેવતાઓની વચ્ચે લડાઈઓ નહિ થવાને લીધે, સઘળું જગત,સ્વસ્થ થઈને રહેશે.
(૪૨) સમાધિમાં રહેલા જીવનું જાગ્રત થવાનું કારણ
વસિષ્ઠ કહે છે કે વિષ્ણુ ભગવાન ઉપર મુજબ કહીને ત્યાંથી પધારી ગયા,ત્યારે પ્રહલાદ તથા બીજા લોકોએ પુષ્પો વડે તેમને વધાવ્યા.ત્યાર બાદ વિષ્ણુ ભગવાન,ક્ષીરસાગરમાં આવી અને શેષનાગના શરીર-રૂપી આસન પર બિરાજ્યા અને શાંત-પણાથી રહ્યા,દેવતાઓ સાથે શાંત થઈને ઇન્દ્ર,સ્વર્ગમાં રહ્યો, અને દાનવોનો રાજા પ્રહલાદ,પાતાળ-લોકમાં શાંતિ થી રહ્યો.
હે,રામ,સઘળા મળોનો (અજ્ઞાનનો) નાશ કરતી અને ચંદ્રથી ઝરતા અમૃત ના જેવી શીતળતાવાળી, પ્રહલાદને જે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું તે વિશેની કથા મેં કહી સંભળાવી. જે મનુષ્યો,પોતાની બુદ્ધિથી આ કથાનો વિચાર કરશે-તે થોડા જ કાળમાં પરમ-પદ ને પામશે. કારણકે-સામાન્ય રીતે શુભ વિચાર કરવાથી પણ જો પાપ નો નાશ થાય છે-તોબ્રહ્મ-વિધા સંબંધી વચનનો વિચાર કરવાથી પરમપદની પ્રાપ્તિ થયા વિના કેમ રહે?
જે અજ્ઞાન છે તે જ મોટું પાપ કહેવાય છે.અને તે "વિચાર"થી જ નષ્ટ થાય તેવું છે, એટલા માટે. અજ્ઞાનરૂપી પાપના મૂળને કાપી નાખતા "વિચાર"ને કદી ત્યજવો નહિ.
રામ કહે છે કે-હે,પ્રભુ,પરમપદમાં પરિણામ પામેલું (બ્રહ્માકાર થયેલું) મહાત્મા પ્રહલાદનું મન, વિષ્ણુએ કરેલા શંખ-નાદ થી કેમ જાગ્રત થયું? મનનો જો લય થઇ ગયો હોય તો, શબ્દ નું (શંખ-નાદનું) શ્રવણ થવાનો સંભવ જ નથી!! વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે,રામ,જગતમાં જ્ઞાનીઓની મુક્તિ બે પ્રકારની થાય છે-સંદેહ મુક્તિ અને વિદેહ મુક્તિ. તેના લક્ષણો હું કહું છું તે તમે સાંભળો.
આસક્તિથી રહિત થયેલી બુદ્ધિ-વાળા,જે પુરુષને કર્મો ના ત્યાગમાં કે ગ્રહણમાં ઈચ્છા જ ન હોયતે પુરુષની મુક્તિ સદેહ-મુક્તિ (જીવનમુક્તિ) કહેવાય છે.જયારે,