Yog Vaasishtha Part 02

SR No.: 008126
Original Sutra Author: N/A
Author: Anil Pravinbhai Shukla
Publisher: Anil Pravinbhai Shukla
Publication Year: 2014
Total Pages: 301
Language: Gujarati
Classification: Book_Other
File Size: 6 MB

Page 158

157
અને,ઘટિત વાત (આત્માનું પુર્ણાનંદ-પણું) ને અત્યંત અઘટિત જેવી કરી શકે છે.
એ મંત્રી (મન) કાંઇ ભોગવી શકતો નથી, અને કાંઇ જાણતો નથી, તે જડ છે છતાં પણ,કેવળ રાજા (આત્મા) ને માટે જ સઘળું કાર્ય કર્યા કરે છે. એ મંત્રી (મન) પોતે એકલોજ તે રાજા (આત્મા) નાં સઘળાં કર્યો કરે છે, અને રાજા (આત્મા) તો કેવળ સ્વસ્થ-પણાથી એકાંત (અદ્વૈત-પણા) માં રહે છે.
બલિ (પિતા વિરોચનને પૂછે છે કે-હે,પિતાજી,આધિઓથી અને વ્યાધિઓથી રહિત એ કયો દેશ છે? એ દેશ કેમ પ્રાપ્ત થાય? એ દેશ કોઈને મળ્યો છે? એવો એ રાજા અને મંત્રી કોણ છે? એવો તે કેવો મહાબળવાન રાજા છે કે-જેણે આપણે પણ આજ સુધી જીત્યો નથી? દેવતાઓને પણ ભય આપનારા પિતાજી,આ આખ્યાન મને અપૂર્વ લાગે છે માટે મને કહો કે આપણે, એમને (તે રાજાને કે આત્માને શા માટે હરાવ્યા નથી? તમે મારા આ સંશય-રૂપી વાદળને દૂર કરો.
વિરોચન કહે છે કે-હે,પુત્ર, ત્યાં તે દેશમાં) મંત્રી એવો બળવાન છે કે આપણે તો શું પણ લાખ-ગણા દૈત્યો અને લાખગણા દેવતાઓ મળીને તેને દબાવવા જાય તો પણ તે જરાય દબાય તેવો નથી.કારણકેએ મંત્રી ઇન્દ્ર પણ નથી,કુબેર નથી,યમ નથી,દેવ નથી કે દૈત્ય પણ નથી. (એટલે કે જો તે આમાંથી કોઈ હોય તો તો આપણે તેને જીતી શકીએ.)
હે,પુત્ર,જેમ કમળ પથરાને તોડી શકે નહિ,તેમ,એ મંત્રીને તલવાર,ગદ્દા,વજ-કે એવું કોઇપણ શસ્ત્ર તેને તોડી શકે એમ નથી.એ મંત્રીએ સઘળા દેવો અને દૈત્યોને પણ વશ કરેલા છે. એ મંત્રી જો કે વિષ્ણુ નથી,તો પણ તેણે હિરણ્યાક્ષ -આદિ આપણા પૂર્વજોને પણ અસ્ત-વ્યસ્ત કરી દીધા હતા. સર્વને બોધ આપનાર નારાયણ-આદિ-દેવોને પણ એ મંત્રીએ દબાવીને પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે, ખાડાઓ (જુદી જુદી યોનિઓ-કે અવતારો!!) માં નાખી દીધા હતા.
કેવળ "કામ-દેવ" જ એ મંત્રીની (મનની) કૃપાથી,આ સમગ્ર કૈલોક્ય ને દબાવીને,રાજાના જેવો થઇ પડ્યો છે. "ક્રોધ" જો કે દુષ્ટ આકાર-વાળો,દુર્મતિ અને સગુણોથી રહિત છે, અને દેવો-દૈત્યો વચ્ચે પરસ્પર વિરોધ ઉપજાવનારો છે, તો પણ તે મંત્રીની (મનની) કૃપાથી જ ઉદ્ધત થઇ પડ્યો છે. હે,પુત્ર,હજારો દેવતાઓનો અને હજારો દૈત્યોનો જે વારંવાર સંગ્રામ થાય છેતે સંગ્રામના વિચારો કરનારા મંત્રી (મન) ને તો તે (સંગ્રામો) એક જાતની ક્રીડા જ છે.
એ મંત્રીમન) ને જો તેનો ધણી (રાજા-કે આભા) જીતે તો જ તે જીતાય તેમ છે. પણ-તે વિના તો તે પહાડ જેવો અચળ છે. એટલે કે જો કોઈ સમયમાં ધણીને મંત્રી નો પરાજય કરવાની ઈચ્છા થાય તો જ તે (મંત્રી) જીતાય છે. હે,પુત્ર રૈલોક્ય માં જે જે બળવત્તર પુરુષો છે તે સઘળાઓમાં શ્રેષ્ઠતા ધરાવનારા અને તે રૈલોક્યને હંફાવનારા એ મંત્રી (મન) ને, જીતવાની જો તારામાં શક્તિ હોય,તો હું તને પરાક્રમી ગણું.
જો તું, "નિશ્ચય-વાળી અને મોહમાંથી જન્મેલા અજ્ઞાન વિનાની-બુદ્ધિ"થી એ એક-ને (મંત્રી ને કે મન ને) જ જીતવા સમર્થ થાય તો હું તને ધીર માનું. એ એક મંત્રી જીતાય તો-જે જે લોકો તારાથી નથી જીતાયા,તેઓ પણ જીતાયેલા થઇ જશે. એ એક મંત્રી જ્યાં સુધી નથી જીત્યો,ત્યાં સુધી તેં જે જે લોક ને લાંબા કાળથી જીતી લીધા છે તેનહિ જીતાયેલા જ સમજવા. માટે,હે પુત્ર,અનંત સિદ્ધિઓને અર્થે તથા અવિનાશી સુખને માટે - ગમે તેવું કષ્ટ વેઠીને પણ તું એ મંત્રીને (મન ને) જીતવાનો યત્ન કર.