Yog Vaasishtha Part 02

SR No.: 008126
Original Sutra Author: N/A
Author: Anil Pravinbhai Shukla
Publisher: Anil Pravinbhai Shukla
Publication Year: 2014
Total Pages: 301
Language: Gujarati
Classification: Book_Other
File Size: 6 MB

Page 103

102
સર્વ ઇન્દ્રિયો થી રહિત શાંત આત્મા,જો- પોતાના સામીપ્ય માત્ર થી સર્વદા જગત ઉત્પન્ન કર્યા કરતો હોય, તો પણ એવી રીતે થતા જગતમાં અભિમાન ધરીને મુંઝાવું યોગ્ય નથી.
કાળ (સમય) અનાદિ અને અનંત છે, તેનો "સો વર્ષ" (મનુષ્ય નું આયુષ્ય) એ તો બહુ જ નાનો ભાગ છે, તો તે- સો વર્ષ દરમિયાન પ્રાપ્ત થયેલા, આ મોટા આશ્ચર્ય-રૂપ મનુષ્ય દેહમાં આત્માએ અહંતા શા માટે ધરવી જોઈએ? જો જગતના પદાર્થો સ્થિર લાગતા હોય તો પણ તે સ્થિર હોવાને લીધે જ "લેવા યોગ્ય કે છોડી દેવા યોગ્ય" ધટતા નથી અને તેમાં આસ્થા (આસક્તિ) રાખવી પણ શોભતી નથી. અને જો જગતના પદાર્થો અસ્થિર લાગતા હોય તો પણ તેમાં આસ્થા રાખવી શોભતી નથી.
હે,રામ,સત્યમાં -તો-આ આભા જ સ્થિર છે, અને દેહાદિક અસ્થિર છે તેમ છતાં તે બંને ને એક કરી દેવાંતે પર્વત ને અને ફીણ ને એક કરી દેવા બરાબર છે, માટે તેમ કરવું શોભતું જ નથી. જેમ દીવો પ્રકાશ નો કર્તા છે પણ પ્રકાશ પ્રત્યે -તે-ઉદાસીન રહેનાર છે તેમ,આત્મા જગતનો તો છે પણ,ઉદાસીન રહેનાર છે.
જેમ.સુર્ય પ્રાણીઓના-દિવસે કરનારા સર્વ કાર્યો નો નિર્વાહ કરે છે, છતાં તે કશું કરતો નથી, તેમ,આત્મા સર્વ વ્યવહારનો નિર્વાહ કરે છે પણ તેમ છતાં કશું કરતો નથી. જેમ સૂર્ય ચાલતો પ્રતીત થાય છે પણ હકીકતમાં તો તે પોતાના ઠેકાણામાં જ સ્થિર રહેલો હોવાથી, વાસ્તવિક રીતે ચાલતો નથી,તેમ,આત્મા "સર્વને બનાવતો" પ્રતીત થાય છે પણ પોતાના સ્વરૂપ માં જ રહેતો હોવાથી કશું બનાવતો નથી.
હે,રામ,જેમ,કોઈ અકસ્માત આવેલ મનુષ્ય મિત્રતા ને (કે વિશ્વાસ ને) પાત્ર હોતો નથી, તેમ ભાંતિથી ઉત્પન્ન થયેલું આ જગત વિશ્વાસ રાખવાને પાત્ર નથી. જેમ, તમે ચંદ્રમાં ઉના-પણાની ભાવના કરતા નથી અને સૂર્યમાં ઠંડા-પણાની ભાવના કરતા નથી, તેમ,જગત ની સ્થિતિમાં સત્ય-પણા ની ભાવના કરો નહિ. જે બ્રહ્મ છે-તે જ તમે છો,આથી મનમાંથી સંસારની શોભાના સત્ય-પણાને (સંસારની શોભા સત્ય છે તેવું માનવું) છોડી દો,અને,આ સંસારમાં લીલા-માત્રથી (અનાસક્ત થઈને) જ વિહાર કરો.
અકર્તાપણાને-અને-અકર્તાપણાની ઈચ્છાને,તેવી જ રીતે કર્તાપણાને-અને-કર્તાપણાની ઈચ્છાને છોડી દઈને, તમે આ સંસારમાં લીલા-માત્રથી જ વિહાર કરો. જેમ,દીવાની ઈચ્છા વિના,દીવાના સામીપ્યથી આસપાસના પદાર્થો પ્રકાશે છે, તેમ,આત્મા સર્વ-વ્યાપક અને સર્વથી રહિત હોવા છતાં,તેની ઈચ્છા વિના-તેના સામીપ્યમાત્રથી જગતનો નિયમ ચાલ્યા કરે છે, આ પ્રમાણે આભામાં કર્તા-પણું અને અકર્તા-પણું બંને રહ્યાં છે.
આત્મા ઈચ્છા વિનાનો છે એટલે અકર્તા છે અને તેની સત્તા-રૂપ સાનિધ્ય-માત્રથી જગત થાય છે એટલેકર્તાપણ છે,આત્મા ઇન્દ્રિયો-આદિ પદાર્થ થી રહિત છે, એટલા માટે અકર્તા છે-અભોક્તા છે,અને તે જ આત્મા ઇન્દ્રિયો-વગેરેમાં વ્યાપક છે,એટલે કર્તા પણ છે અને ભોક્તા પણ છે. આમ આત્મામાં કર્તા-પણું અને અકર્તા-પણું એ બંને છે.માટે, હે,રામ,તે બંનેમાંથી તમે જે સ્વીકાર કરવાથી કલ્યાણ -ધારતા હો,તે સ્વીકારીને સ્થિર થાઓ.
"હું સર્વમાં રહેલો છું અને અકર્તા છું" એવી દૃઢ ભાવના રાખવામાં આવેતો સંસારમાં આવી પડેલાં કાર્યોને કરવા છતાં,પણ તેઓમાં અહંતા-મમતા થતી નથી. કારણકે-અંતકરણપૂર્વક પ્રવૃત્તિ નહિ કરવાને લીધે મનુષ્યમાં વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થાય છે.