Page Text
________________
101
(૫૫) દાશુર અને વસિષ્ઠ નો સમાગમ અને દાર-આખ્યાન ની સમાપ્તિ
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે,રામ,તે મધ્ય-રાત્રિના સમયે,તે બાપ-દીકરાનું ભાષણ સાંભળીને હું કદંબ ના ટોચ પર ઉતર્યો. ત્યારે દાશુરે મારું અર્થ્ય-પત્ર-પુષ્પ થી મારું સ્વાગત કર્યું.દાશૂર મુનિના પુત્રને મેં પણ અનુભવના પ્રકાશ થી રમણીયતાવળી અનેક ઉત્તમ કથાઓથી પરમ બોધ આપ્યો.અને પછી હું અને દાશૂર,બ્રહ્મ-વિધા સંબંધી વાતો કરવા લાગ્યા,અને વાતો કરતાં-કરતાં આખી રાત્રિ ક્યારે વીતી ગઈ તે ખબર ના રહી. સવારે ત્યાંથી નીકળી પાછો હું સપ્તર્ષિ ના મંડળમાં પ્રવેશ કરીને સ્વસ્થ થઈને રહ્યો.
હે,રામ,દાશૂર મુનિએ કહેલી ખોત્થ" રાજાની આખ્યાયિકા એ જગતના પ્રતિબિંબ જેવી છે. અને ખોટી હોવા છતાં, સાંભળનારાઓને સાચાં પાત્રો-વાળી લાગે તેવી છે. પણ તમને બોધ આપવા અને જગતનું સ્વરૂપ સમજાવવાના વિષયમાં હું આગળ કહી ગયો છું કે"આ જગત દોશૂરે કહેલી રાજાની આખ્યાયિકા જેવું છે" તમે દાફૂરે કહેલા સિદ્ધાંત ઉપર દૃષ્ટિ રાખીને -આ દૃશ્ય-પદાર્થો-રૂપી લેપને છોડી દઈને,ધીર મહાત્મા થાઓ. કારણકે-એ લેપ તો ખોટો હોવા છતાં સાચો હોય તેવો લાગે છે.
હે,રામ,સઘળા સંકલ્પો ખોટા છે,એટલા માટે સંકલ્પોને, સંકલ્પો કરનાર મનને,અને મન ના હેતુ-રૂપ-અજ્ઞાન ને તોડી નાખીને,તમે નિર્મળ આત્મ-તત્વને જ જોયા કરો.એટલે પછી તમે થોડા જ કાળમાં જીવનમુક્તિને પ્રાપ્ત થશો અને લોકોમાં પૂજ્ય થશો.
(પ૬) જગત ની સત્તા-અસત્તા.તથા ચૈતન્ય નું કર્તત્વ અને અકર્તવ
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે, રામ,જો આ જગત છે જ નહિ તો તમારે બંધન જ નથી. એટલે તમે કેવળ સ્વચ્છ અને વ્યાપક "આત્મ-તત્વ" જ છો,માટે તમારે બીજા પદાર્થમાં અહંતા-મમતા ને અવકાશ રહેતો જ નથી.આ જગત કોઈએ કરેલું હોય અથવા કોઈએ ના કરેલું હોય કે પછી તે જગત, ભલે ને આત્મા ના સામીપ્યમાત્રને લીધે દૃશ્યમાન (દેખાતું) થયું હોય, તો પણ તમારે તેમાં અહંતા-મમતા કરવી યોગ્ય નથી.
વાસ્તવિક રીતે જોતાં આ જગત કોઈ કર્તા એ કરેલું છે-એમ નથી, તેમ તે કર્તા વગર થયેલું છે એમ પણ નથી, હકીકત- એમ છે કે-જે અકર્તા બ્રહ્મ) છતાં,માયાને લીધે કર્તા જેવો થયો છે, તેની "સત્તા" થી જગત થયું છે. આ જગત-રૂપી જાળ-કર્તા વગરની હોય અથવા કર્તા-વાળી હોય તો પણ તમે તેનાથી એક થઈને બેસો નહિ. આત્મા (બ્રહ્મ)એ સર્વ ઇન્દ્રિય થી રહિત છે-તેને કર્તા-પણું ઘટતું નથી. તો પણ તેને કપિત કર્તા-પણું પ્રાપ્ત થાય છે. કાક-તાલીય ન્યાય (કાગનું બેસવું-ડાળ નું ભાંગવું.એ ન્યાય)ની પેઠે,આકસ્મિક-રીતે જ થયેલું આ જગત અનિર્વચનીય જ છે.માટે જે મૂર્ખ હોય તે જ તેમાં અહંતા-મમતા કરે.પણ સમજુ હોય તે તેમ કરે નહિ.
હે, રામ,આ જગત અત્યંત શૂન્ય છે તેવું પણ કહી શકાય તેમ નથી કારણકે તે નિરંતર દેખાયા કરે છે. વળી તે નષ્ટ થઈને શૂન્ય થઇ જાય તેમ પણ કહી શકાય તેમ નથી,કારણકે નષ્ટ થયા પછી તે વારંવાર ઉત્પન્ન થાય છે.અને "શૂન્ય" થી ઉત્પત્તિ થવી શક્ય જ નથી. આ જગત,આત્માની પેઠે નિરંતર રહેનાર છે તેમ પણ નથી,કારણકે - જે વસ્તુ -અનાદિ પૂર્વકાળ (ભૂતકાળ) માં અને અનંત-ઉત્તર કાળ (ભવિષ્યકાળ) માં પણ નથી હોતી - તે વસ્તુ વર્તમાન ક્ષણમાં હોય તો પણ ન હોવાપણા નું જ "અનુમાન" થાય છે. આ પ્રમાણે જગત અનિર્વચનીય જ છે,માટે તમારા જેવા સમજુ પુરુષે અહંતા-મમતા કરવી યોગ્ય નથી.
જ અનુમાન" થાય છેમાં પણ નથી હોતી,
* છે, માટે તમારા
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |