________________
၄
પ્રથમથી જ રાજકારણના જીવ હતા અને રહ્યા. તેઓ જો એ સત્તાકાંક્ષીપણાનો ત્યાગ તેમનામાં છે, તે વારસો કોંગ્રેસમાં રહી કોંગ્રેસમેનોને આપી શક્યા હોત તો સામ્યવાદી (ભલે જમણેરી હોય) તરફ જે કૂણી લાગણી ઈન્દિરાબહેનને રાખવાની પરિસ્થિતિ કોંગ્રેસની થઈ તે ન જ થઈ હોત. ટૂંકમાં અન્યાય પ્રતિકાર માટે સામુદાયિક અહિંસક (પ્રયોગોની) કોંગ્રેસની શુદ્ધિ અને સંગીનતાની તથા ગ્રામસંગઠન સંસ્થાઓ ઊભી કરવાની જે સંત વિનોબામાં કમી રહી ગઈ તેને લીધે ઇન્દિરાજીને આંતરરાષ્ટ્રીએ જોતાં (સંત વિનોબા પાસે) ટેકાની જ વાત રહી ગઈ. બાકી એ પોતે “હા એ હા” કરે તેવા નથી જ. સંત તે સાચા સંત છે પણ ગાંધી-પ્રયોગોનું અક્ષરશઃ અનુસંધાન રાખવાથી આ દશા થઈ છે. જ્યારે ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગમાં અક્ષરશઃ અનુસંધાન છે ખરું પણ ક્ષેત્ર ટૂંકું અને સંઘર્ષોમાં શક્તિ વધુ વપરાઈ ગઈ આ વાત છે.
- સંતબાલ
તા. 9-7-75 કટોકટીના ભ્રષ્ટ વાતાવરણમાં “વિશ્વમયતા’ના ભાવાવેશમાં
તણાઈ પડવું યોગ્ય છે ? કટોકટીને ૧૫ દિવસ થશે, દૈનમદિનનો પ્રજાજીવન વ્યવહાર તદન Normal છે. સર્વત્ર શાંતિ જ પ્રવર્તે છે. નેતાઓ જેલમાં છે તેની ચિંતા કે વિચાર પ્રજામાં ભાગ્યે જ દેખાય છે.
અત્રે એક પ્રશ્ન થાય છે કે આવી નમાલી નિશ્રેતન પ્રજાની સેવા કરીને પણ છેવટે પરિણામ જો આ જ આવતું હોય તો ગાંધી જેવા યુગપુરુષે પણ જેની સેવા કરી છતાં પરિણામ આજે શૂન્ય – તો આ આખાય સંદર્ભમાં ઊંડો વિચાર જનસેવા અંગે કરવાનો મારા જેવા માટે જરૂરી બને છે. સામાન્ય માણસ તરીકે મારી મર્યાદાઓ અને અશક્તિઓ છે જ. આ બધું સાથે લઈ જનસેવા કાર્યમાં આજના આ કઠણ અને શ્વાસ રૂંધનારા કાળમાં જવાથી મને કે બીજાને શું લાભ થવાનો હતો ? બાકી આજના આસુરી વાતાવરણમાં પોતાની મર્યાદા સમજ્યા વગર (વિનાદર્શન) વિશ્વમયતાના ભાવાવેશમાં તણાઈ મરવું અને તે પણ આવા ભ્રષ્ટોનાં હાથે કમોતે, એમાં કોઈ અક્કલમંદી કે આત્મવિકાસ લાગતો નથી.
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
