________________
પહ
સામેનો પૂર્વગ્રહ હોય ત્યારે આપણા પૂર્વગ્રહ રહિતતાની અસર ઘણે લાંબે ગાળે સામાનાને થાય; તો ત્યાં ધીરજ રાખવા માટે પૂર્વના ઋણનુબંધની રહી ગયેલી કચાશ જોવા પર મહાપુરુષો ભાર આપે છે. ટૂંકમાં પૂર્વના ઋણાનુબંધ ખામીભર્યા ન હોય અને એકાંતપણે સામેનાનો પૂર્વગ્રહ હોય જ; તો એ સામેનાના પૂર્વગ્રહ સામે જોયા વિના નિખાલસ વર્તન રાખવું, “વિશ્વમયતાના માર્ગમાં અનિવાર્ય જરૂરી છે. આ વાત તમારા સ્વજનો બારામાં વિચારશો તો; કદાચ ઠીક ચિંતનનો મસાલો મળી રહેશે.
આ વખતમાં દક્ષિણ આફ્રિકાના પ્રવાસની ફલશ્રુતિ પરત્વે જે સાત મુદ્દાઓ તારવ્યા તે સારા છે.
નિવૃત્તિલક્ષી પ્રવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિલક્ષી નિવૃત્તિની જરૂર
મોક્ષ માર્ગમાં નિવૃત્તિલક્ષી પ્રવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિલક્ષી નિવૃત્તિ એમ બંને માર્ગો સાથોસાથ જરૂરી છે. તો જ વ્યક્તિગત અને સમાજગત સાધનાની સમતુલાનો વ્યક્તિવિકાસ અને સમાજવિકાસ (ખરા અર્થમાં તો સમાજશુદ્ધિ) થઈ શકે. જૈન ધર્મમાં આ માટે અરિહંત અને સિદ્ધ બંને કોટિઓ સરખી રીતે ઉપયોગી ગણી છે. એમ છતાં પૃથક્કરણ કરવામાં આવે ત્યાં અરિહંત (એટલે કે તરીને તારવાવાળા) ઉત્તમ છે એમ કહી શકાય. તે જ રીતે શ્રાવક જીવનમાં ય મોક્ષ તો મળી જ શકે છે પણ વ્યક્તિગત અને સમાજગત સાધનાની સમતુલાના વ્યક્તિગત વિકાસ અને સમાજશુદ્ધિ માટે ઉત્તમ જીવન તે સાધુપુરુષો એટલે કે સંન્યાસગત સાધુજનોનું ગણાય. તે પુરુષો નિવૃત્ત દેખાય, તો ય તેઓ પ્રવૃત્તિલક્ષી જ નિવૃત્તિ સેવનારા જ ગણાય. ગાંધીજી આમ ગૃહસ્થ હતા અને રહ્યા. પરંતુ આંતરિક અને બાહ્ય બંને પ્રકારનો સંન્યાસ તો તેઓમાં હતો, એમ કહી શકાય ખરું. તા. 29-3-75
- સંતબાલ પૂના, તા. 1-3-75 વ્યક્તિ તથા સમષ્ટિમાં રહેલ ચેતનાની એકરૂપતાથી
પ્રેમ માર્ગે બહિરાત્મ દશા દૂર થઈ શકે ગુરુદેવ કહે છે, “આમ બહિરાત્મ દશાને સમૂળગી દૂર કરવી હોય તો વ્યષ્ટિના) કે વ્યક્તિના શરીરમાં રહેલી ચેતનાના અને સમષ્ટિના શરીરમાં રહેલી ચેતના બની મૂળ દૃષ્ટિએ એકરૂપતાનો જીવંત અનુભવ થાય છે.” આટલું ઉચ્ચ દર્શન, જ્ઞાન કે
શ્રી સદ્ગર સંગે : વિશ્વને પંથે
