________________
૩
છોડવી નહીં. ભિન્ન અનુભવોનો લાભ યુવાન પેઢીને આપી એ રીતે પોતાની શરીર શક્તિ-યુવાન શક્તિ દ્વારા - કામ કરી રહી છે એમ સમજી “પૂર્ણ સમાધાન માનવું – રાખવું. આમ કરવાથી તરુણ પેઢી સાથે નિજાનુભવોની લહાણ ક૨તાં ઓત-પ્રોત થવાશે' એટલે મારું શરીર હવે નથી ચાલતું” તે વિચાર ભાગ્યેજ આવશે તો આનંદ રહેશે. (ગુરૂદેવનું આ સૂચન ઘણું વ્યવહારુ ને નવીન દિશાસૂચક છે.)
(૨) “સંસાર કે વિપરીત દશાથી “ભાગવું તે નિર્બળતા જ છે. જવાબદારીઓ પ્રત્યે ઉદાસીન થવું અગર ત્યાગ અને અનાસક્તિના નામે દુર્લક્ષ કરવું તે બરાબર નથી. સંઘર્ષ ક્લેશ કરવો કે આરાટોરી કરવી તે સાધના બાધક જ છે. અંતે તો પરિસ્થિતિ અનેક ગણા જો૨થી એક યા બીજે રૂપે સામી આવે જ છે. ચાલી જતી નથી. એટલે છેલ્લા શ્વાસ સુધી ઝઝૂમવાનો - ગમે તેવી પરિસ્થિતિ આવે તો પણ - જુસ્સો-તાકાત અને સ્વસ્થતા માણસે ટકાવી રાખવાં જોઈએ.” (ગુરુદેવની આ વાત પણ મારામાં રહેલી અશક્તિ - નબળાઈ દૂર કરવા ઉપયોગી છે. ગુરુદેવના ઉપરના સૂચનના અનુસંધાનમાં મને વિનોબાજીનો દાખલો યાદ આવ્યો. “પ્રતિકાર” શબ્દજ તેમની કાર્યવાહીમાં નથી છેવટે આ જે સ્થિતિ એ આવી કે “મૂંગા સાક્ષી બની તેમણે બધું જોવું પડે છે અતિ ખિન્ન અને વ્યથિત મનથી. અસત્ય સામે પ્રતિકા૨ ક૨વાનો જુસ્સો અને તાકાત ગાંધીજીમાં વિપુલ પ્રમાણમાં હતાં. તેઓ છેવટ સુધી અસત્ય અને અન્યાય સામે ઝઝૂમતા રહ્યા “ને હે રામ કરતા – કહેતા પ્રાણ છોડ્યા.)
-
ચિંચણ, તા. 4-1-75
વર
વિનોબા-ગાંધીજીનું ધાર્મિક અંગ
સંત વિનોબાનો મૌન વિષયનો તમારો અભિપ્રાય જોયો. એમ માનવામાં વાંધો નથી. સાથો સાથ ગાંધીજી કરતાં “વિનોબામાં એટલી ઊણપ માનવા કરતાં ગાંધીજીનું તે સામાજિક અંગ છે. (જેમ પંડિત જવાહરલાલ રાજકીય અંગ બનેલું તેમ, પરંતુ ગાંધીજીનું કોઈ ધાર્મિક અંગ પણ બનવું જોઈએ) કે જે આ બંનેને સાંધવાનું નિમિત્ત આપવા ઉપરાંત બીજી પણ અહિંસક સમાજરચનાની વાત આગળ લંબાવે ! જે કુદરતી રીતે ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગમાં ફલિત થાય છે.
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
સંતબાલ
