________________
૧૯૯
-
-
ખંડ: આઠમો વિશ્વમયતામાં માનવસંબંધો
ચિચણ, તા. 3-3-80
માનવ સંબંધોના ત્રણ પ્રકારો ૧. શિષ્ટાચાર, ૨. વ્યવહાર, ૩. કર્તવ્યની સમજ - તેમાંથી “મોહ” તજવો સાંજે અવકાશ મળતાં મારી વાત સાંભળી ગુરુદેવ બોલ્યા :
ત્રણ ભાગ છે. એક શિષ્ટાચારનો સંબંધ. તેથી ઉપરનો બીજો ત્યવહારનો સંબંધ અને છેલ્લો (આદર્શરૂપ) કર્તવ્ય સંબંધ. પહેલામાં દંભની પૂરી શક્યતા છે; બીજામાં ભ ઓછો અને ફરજનો ભાવ વધુ હોય છે, ત્રીજા કર્તવ્ય સંબંધમાં દૈનિક કર્મો, કર્તવ્યો, સ્વાધ્યાય, ખાવું ફરવું વગેરે. જેમ કરીએ છીએ તેમ તેને પ્રત્યેક વ્યક્તિ પ્રત્યેના વર્તનની સહજ ક્રિયાઓ આપણાથી થાય છે. આ સહજ ક્રિયા, લોહી સંબંધોમાંથી મોહ જેટલો ઓછો થાય છતાં ફરજ ભાન રહે તેમ સરળતાથી થાય છે. કર્તવ્ય સંબંધ એટલે પ્રેમ શુન્ય થવું એમ નહિ. સમભાવ તો રહેવોજ જોઈએ દરેક ઉપર આમ તોજ બને જ્યારે ગgo સારી પેઠે ઓગળે અને અંદરની નમ્રતા સહજ - કાયમી થાય.
ભલે શિષ્ટાચાર જેવું લાગે પણ લોહીના સંબંધોમાં નિકટના સ્વજનો પ્રત્યે ઊંડો અંતરભાવ ન જાગે, તો પણ શિષ્ટાચાર સમું થાય તોયે એવી પ્રક્રિયા ચાલુ રહેવા દેવી. ન રહેતી હોય તો પરાણે પોતા પક્ષે ખાસ રાખવી. કારણ કે લોહીના સંબંધો કુદરતે યોજાયા હોય તો તે સહેતુક છે, એમ ગણી જેમ એમાંનો મોહ તજવાનો છે તેમ કર્તવ્ય ભાવ દેઢ કરવાનો છે. ઋણાનુબંધમાં લેણ દેણી ઓછા વધતી હોઈ શકે છે. પણ તેથી તે સંબંધનો છેડો ઉડાવવાનો નથી જ. તા. 7-3-80
સંતબાલ
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
