________________
૧૮૦ કરવા મહાવીર પાસે ગયા. મેઘકુમાર બોલે તે પહેલાંજ મહાવીર સ્વામી બોલ્યા : “કેમ રાત્રે બેચેની થઈને ? મેઘકુમાર મહાવીરના આ અંતરજ્ઞાનથી પ્રભાવિત થયા. ત્યારબાદ મહાવીરે ઉમેર્યું. “આવી બાહ્ય અડચણો અને અગવડો તો જિજ્ઞાસુ, મોક્ષાકાંક્ષી સાધકને આવવાની જ, એથી ડગી કે ડરી જવું નહીં, પણ મનને સાધના માર્ગે જવા વધુ દ્રઢ બનાવવું. ત્યારપછી મેઘકુમારને પોતાના હાથી તરીકેના પૂર્વજન્મનું સ્મરણ કરાવીને સાધના માર્ગે સ્થિર કર્યા.
સ્યાદ્વાદ-અહિંસાના વિધેયાત્મક રૂપ “પ્રેમ”નું સાધન
સ્યાદવાદ અથવા સાપેક્ષવાદને એ રીતે પણ ઘટાવી શકાય કે જીવો અનંત છે, પણ મૂળભૂત આત્મત્ત્વ તો એકજ છે. હવે જો એમજ હોય, અને છે, તો પિંડે પિંડે જુદા મત અને વલણ હોવાં સ્વાભાવિક છે. એમ છતાં મૂળ અથવા પરમ તત્ત્વ તો એકજ છે, આને આપણે વ્યક્તિચેતના અથવા વિશ્વચેતના કહીએ છીએ. તે બન્નેનો તાળો મેળવવા એક તરફ જુદા મત અને વલણને ઊંડી સહાનુભૂતિથી જોવું એટલુંજ નહીં બલકે એમના જુદા મત-વલણો હોવા છતાં એકંદરે એવા જુદા મત વલણો ધરાવનાર સાથે આત્મીયતા વધુ અનુભવી આપણા નિરપેક્ષ વલણ અને સત્યની દિશામાં એ જુદા મત અને વલણ ધરાવનારને ઘેરવો. આમ સ્યાદ્વાદ કે સાપેક્ષવાદ અહિંસાના વિધેયાત્મક રૂપ પરમ વિશુદ્ધ પ્રેમનું અનેરુ સાધન બની રહે છે.
“પ્રવૃત્તિ સંયમે નિવૃત્તિ અસંયમે” આ લખતી વખતે એ ધૂન તરત યાદીએ ચઢે છે :
“પિત માતુ સહાયક સ્વામી સખા, તમહી એક નાથ હમારે હો ! જિનકે કચ્છ ઓર આધાર નહીં, તિનકે તુમ હી રખવારે હો, ચિત્ત શાંતિનિકેતન . પ્રેમ નિધે,
મન મંદિરકે ઉજિયારે હો - પિતુ માતુ પુરુષાર્થ અને શ્રદ્ધા કેટલીકવાર એકજ સિક્કાને બે બાજુ રૂપ છે. ગુરુદેવે પ્રારબ્ધને ફાળેજ બીજી બધી ખતવણી કરી છે. માનવજીવનમાં પુરુષાર્થનું સ્થાન તો પુરુષને - એટલે આત્માને માટે પ્રયતની શરૂઆતમાં આપણે
શ્રી સદ્ગુરુ સંગ : વિશ્વને પંથે
