________________
૧૩૯ પાસે જે સક્રિય અધ્યાત્મ હતું તે ભરપૂર મહાદેવ દેસાઈને મલતું. ત્યારબાદ બીજે જવાની ભૂખ જાગે તે દુઃખદ વાત છે. મહાદેવ દેસાઈ જેવા સમર્પિત સાધક માટે આ અજુગતું લાગે. પરંતુ માનવીય જીવનમાં આવી ઘટનાઓ આવતી જ હોય છે.
સંત વિનોબા અને ગાંધીજીમાં ઘણો ફેર છે જે તેઓ પોતે પણ કબૂલે છે. માટે તુલના કરવી અયોગ્ય થશે. તેમ છતાં પ્રસંગ આવ્યે તેઓ પણ તેમનાં પાસાં સેવેલાં હોઈ વિચારો પૂરેપૂરા આવી શકે છે જ, તે માટલીઆએ જે તારણો મોકલ્યાં એને તમોને તે તારણો પવનારનાં લખ્યાં તે પરથી તરત જણાઈ રહે છે. તા. -77
- સંતબાલા
સર્વ ધર્મોપાસના ડોંગરેજી એવો મત રજૂ કરે છે ખરા કે “ગુરુદેવોપાસના અને જપમાળા એક નામની જ હોય. સર્વસંતોપાસના છેવટે તે એક ગુરૂભણી. એથીજ સર્વદેવ નમસ્કાર કેશવ પ્રતિ કે જે ઉપાસ્યદેવ નક્કી કર્યા હોય તે તરફ અને સર્વધર્મ સંપ્રદાયોનો ભાવ પણ પોતાને પ્રાપ્ત એકજ ધર્મ સંપ્રદાય ભણી હોય.”
સંત વિનોબાએ પણ એક વખત મારા પત્રમાં લખેલું એક સાધે સબ સધે (પણ) સબ સાધે સબ જાય.” એટલે કે એકને સાચી રીતે સાથે બધાજ સધાઈ જાય છે. પણ જો બધાને સાધવા જઈએ છીએ તો પછી એક હોય તે ચાલ્યો જાય છે, અને બીજા તો ચાલ્યા ગયા હોય છે. જેમ ડૂબતો ઈસ્લામી એક અલ્લાના નામે તરી જાય છે, તો ઘડી ઘડી નામ બદલતો દ્વિધાવાળો હિંદુ ડૂબીજ જાય છે. આમ હોવા છતાં આ યુગે રામકૃષ્ણ પરમહંસ એવા નીકળ્યા કે જેમણે સર્વધર્મોપાસના યથાર્થ રીતે સિદ્ધ કરી, કારણકે જેમાં એકાગ્ર થતા હતા તેમાં પૂરેપૂરા સાંગોપાંગ એકાગ્ર થતા હતા. ટૂંકમાં આ બન્ને માન્યતા સાચીજ છે. વિશ્વમયતાને પંથે જેમ પ્રથમ ભલે એકાગ્ર થવા માટે એકાદને સધાય પણ છેવટે તો બધાને સાધવા પડે છે.
જૈનોમાં આવી સર્વ ધર્મોપાસના સર્વ દેવોપાસના, સર્વ ગુરુઓની ઉપાસના ગુણની દષ્ટિએ અને કક્ષાક્રમે જણાઈ રહે છે, આપણો દેશ એક અને અનંતનો તાળો મેળવવામાં માને છે.
શ્રી સગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
