________________
૧૩૮ મુંબઈ, તા. 4-1-7
“જૈનત્વ” એટલે શું ? આજ સવારે જૈનત્વ એટલે શું ? તેના ઉપર ગુરુદેવે વિગતે છણાવટ કરી. જૈન કેવો હોય ? “હાર” શબ્દ તેની ડિક્ષનેરીમાં ન હોય, સંકુચિતતા તેના મનમાં ન હોય, વિશ્વદૃષ્ટિકોણથી તે વિચારતો હોય, અહમ્ અને ખાસ તો સ્વચ્છંદને છોડી નમ્રાતિનમ્ર હોય સાથે શ્રીમની આ પંક્તિ પ્રવચન દરમ્યાન જુદા જુદા બે પ્રસંગે બોલ્યા : “પ્રત્યક્ષ સદૂગર યોગથી સ્વચ્છંદને છેદાય, અન્ય ઉપાય કર્યા થકી પ્રાય બમણો થાય અને ઊમેર્યું - સ્વછંદ કાઢવા પ્રત્યક્ષ ગુરુ અનિવાર્ય છે, તે સિવાય કોઈ કાળે - ગમે તેટલાં સ્વપ્રય પણ – અહમ્ ન મોળો પડે કે મુક્તિ મળે. પ્રાણીમાત્ર પ્રત્યે પ્રેમ રાખનારો હોય – આ બધા જૈનત્વનાં લક્ષણો જેનામાં હોય તે જૈન કહેવાય.
સક્રિય અધ્યાત્મ અધ્યાત્મ અને વ્યવહારનો તાળો મેળવવાની પ્રસ્તુત પ્રવચનમાં ગુરુદેવે અગત્ય સમજાવતાં મહાદેવ દેસાઈ અને ગાંધીજીનો દાખલો આપ્યો. તેમાં ગુરુદેવ ટૂંકમાં આ મતલબનું બોલ્યા. ગાંધીજીએ મહાદેવને આજે ચોખી ના પાડી. આધ્યાત્મની વાત કે પ્રવચન તું (મહાદેવભાઈ) બીજે સાંભળવા જાય અગર તને ઈચ્છા થાય તેનો અર્થ એ થયો કે આધ્યાત્મ અને વ્યવહાર જુદાં છે તેમ હજી તને લાગે છે. મારી પાસે આટલાં વર્ષો રહેવા છતાં આધ્યાત્મ અને વ્યવહાર જુદા નથી. આપણે જે કરીએ છીએ તે કાર્ય વ્યવહારમાં આધ્યાત્મનું સક્રિયપણું છે તે તને હજી નથી સમજાયું તે આશ્ચર્ય છે; આમાં મારી પણ કચાસ હોવા સંભવ છે કે આધ્યાત્મની તારી ભૂખ આપણા કાર્ય અને વ્યવહારથી હજી સંતોષાતી નથી. તું બીજે જા એનો અર્થ એ થયો કે અહીંયાં મારી પાસેથી તને આધ્યાત્મ અંગેનો સંતોષ નથી મલતો.”
સક્રિય આધ્યાત્મવાદી - Preactical idealist - જેમ ગાંધીજી હતા તેમ ગુરુદેવ પણ છે.
ગાંધીજી, વિનોબાજી અને શ્રી મહાદેવ દેસાઈ
રમણ મહર્ષિ અથવા શ્રી અરવિંદ આશ્રમ પોંડીચેરી - આ બે પૈકીના એક સ્થળે મહાદેવ દેસાઈના જવાની વાતમાંથી (ખાસ કરીને શ્રી અરવિંદ આશ્રમમાં) જવાની વાતમાંથી આ પ્રસંગ ખ્યાલમાં રહ્યો છે તે. ગાંધીજી
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
