________________
જ સ્પષ્ટ તરી આવે છે કે શ્રી ઇન્દિરાબહેનના શાસન દરમ્યાન પ્રજા જીવન ઉપર જે જ્યાદતી થઈ અને લોકશાહીના સિદ્ધાંતો ઉપર જ નહિ પરંતુ પ્રજાજીવનના જે મૂલ્યો ઉપર - ભારતીય પ્રજા ટકી રહે તે મૂલ્યો ઉપર -- પણ ભયંકર કુઠારાઘાત રાજ્ય તરફથી થયા. આથી ડાયરી લેખકનું લોહી ઊકળી ઊઠે છે. અને મુનિશ્રી, જેમનો આ બાબતમાં અભિગમ જુદો હતો તેમને, ડાયરી લેખકના તીખા ચાબખા પસંદ પડ્યા નહિ જ હોય, (આ પુસ્તકમાં તો તે તીખા ચાબખાઓનો દશમો ભાગ પણ રજૂ થયો નહિ હોય) છતાં એક સદ્દગુરુની હેસિયતથી મુનિશ્રીએ ડાયરી લેખકને પોતાના વિચારો છૂટથી રજૂ કરવામાં જરાપણ અટકાયત કરી નથી. કટોકટીની વિષમતાઓ જ્યારે હદ વટાવી ગઈ ત્યારે મુનિશ્રીને પણ વ્યથા થયેલ છે અને તેની વ્યથાની અભિવ્યક્તિ પણ અમુક અમુક વખતે તેમની સૌમ્ય ભાષામાં કરેલ છે. મુનિશ્રીનું કટોકટી પરત્વેનું વલણ અને તે જ બાબતમાં સંત વિનોબાજીનું વલણ (શરૂઆતનું) ચિંતકોના મોટા વર્ગને રૂચિકર નથી લાગ્યું. (આ લેખક તેમાંના એક છે, પરંતુ અહીં મુદ્દો એ વલણ સાચું હતું કે ખોટું તે નથી. મુદ્દો એક સદ્ગુરુ તરીકેની સહનશીલતાનો છે અને તેમાં સમાયેલ અનેકાંત દૃષ્ટિનો છે. ઇન્દિરાબહેનની કટોકટી તેં હવે ઇતિહાસના પાનાઓમાં ગુમ થઈ છે પરંતુ મુનિશ્રીની દૃષ્ટિ-વિશાળતા કેવી હતી તેની જાણ કરવા કટોકટી અંગેનાં લખાણોને સ્થાન આપવાનું યોગ્ય ગણ્યું છે.
ડાયરીનો મોટો ભાગ તો ડાયરી લેખકના પોતાના ચિંતનનો છે. તે ચિંતનનો સારો એવો હિસ્સો જનહિતનો છે પરંતુ આ પુસ્તકનો હેતુ તો મુનિશ્રીના વિચારો અમુક ખૂણાના-વ્યક્તિગત અને સામૂહિક, પ્રશ્નો અંગે કેવા હતા તે જણાવવાનો હોઈને ડાયરી લેખનમાં લેખકના ચિંતનનો ફક્ત તે જ ભાગ લીધો છે કે જેના પ્રત્યાઘાતો મુનિશ્રીએ આપ્યા હોય. આમ કરવાથી પુસ્તકનું કદ પણ યોગ્ય મર્યાદામાં આવી શક્યું છે.
આશા છે કે મુનિશ્રીના અનુયાયીઓને તથા વાચકોને આ પુસ્તકમાંથી સારું માર્ગદર્શન મળશે. “સિદ્ધાર્થ”
ત્યંબકલાલ ઉ. મહેતા ૩, દાદા રોકડનાથ સોસાયટી,
(ટી.યુ. મહેતા) નારાયણનગર, પાલડી, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૭.
