________________
૯૨
સામાન્ય રીતે સંપત્તિ મળવી એ પુણ્યનું પરિણામ ગણાતું હોય છે પરંતુ આજની સંપત્તિ વધવાથી શી દશા થાય છે? આના ઉપર એક નાની પુસ્તિકા “આપણી ભૂલ ક્યાં છે?” એ લખાઈ છે. એમાં આ જાતનો એક દોહરો-શ્લોક છે :
મદ વધે વિકારો વધે, ઘટે ગુણ ને જ્ઞાન,
તે ધન પુણ્યતણું કહો, બને કેમ પરિણામ?” મૂળ એ તો જગદ્ગુરુ પદે જે ભારતે ભાગ ભજવવાનો છે; જો એમ હોય તો પહેલાં એણે “મૂડીવાદ પ્રાધાન્ય, કોમવાદ પ્રાધાન્ય અને સંકીર્ણતાવાદ ત્યાગ તથા અશુદ્ધ સાધનવાદનો ત્યાગ આ પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ અને પછી જગતમાં પ્રચારવું છે.” આ કામ એવું મોટું છે કે કોઈ એક જ ક્ષેત્રથી એ કામ પરિપૂર્ણ પાર પડી જ ન શકે, એટલે જ આપણે ગાંધીપ્રયોગનું અનુસંધાન લઈને આ જ વાત આગળ ધપાવી છે. આમ તો “મોક્ષની વાત' મનુષ્યજન્મ માટે જરૂરી છે, એમ વેદાંત અને જૈનો કહેતા. તેમાં કાનજીમુનિએ “સમક્તિ'નો પાયો નહીં હોય તો મોક્ષ માત્ર વાતોમાં રહે છે એમ માની પહેલ કરી. પણ સમક્તિ પણ વાતોમાં રહી જાય એવું બને! શ્રીમની વિશેષતા અહીં વ્યવહારથી છે. એમણે ન્યાયસંપન્ન આજીવિકા ઉપર ભાર વધુ આપ્યો. આપણા (અમારા) ગુરુદેવ એથીએ આગળ ગયા અને માનવતાનો પાયો લીધો. જ્યારે ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગે એને અમલી બનાવી, બે સંસ્થા રચી :
(૧) નૈતિક ગ્રામ સંગઠન (માનવતા માટે) અને (૨) ગ્રામ પ્રાયોગિક સંઘ (માર્ગાનુસારીપણા માટે)
- સંતબાલ
વિચાર પ્રવર્તક તરીકેની ગુરુદેવની અનોખી રીત - પ્રતિકૂળ કે અણગમતું તેમને કાંઈ જ નથી - “અવ્યક્ત' પર પૂર્ણ શ્રદ્ધા
આમ તો આ વાત દીર્ઘકાળથી મનમાં ઘોળાયા કરે છે, તેથી લખવાની ઇચ્છા છતાં બીજી બાબતો આડે રહી જાય છે લખવાની. ગુરુદેવના વ્યક્તિત્વનું આ એક તેજસ્વી અને ખૂબ ચિંતન-મનન કરવા જેવું પાસું છે. સમાજમાં નવા વિચાર મૂકવા, ક્રાંતિકારી છતાં અહિંસક ઢબે નવા મૂલ્યો સ્થાપવાં, અખંડપમે પુરુષાર્થ કર્યા કરવો, વિપરીત અને તદ્દન પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં લગારે અસ્વસ્થ કે ખંડનાત્મક વલણ ન રાખતાં, પોતાના વિચારોનો વિસ્તાર કરવાની આ સુવર્ણસંધિ છે. પ્રતિકૂળ
શ્રી સદગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
