________________
૯૪
પ્રજા માયકાંગલી છે. હા, નેતાગીરી યોગ્ય જોઈએ એ ખરું પરંતુ યોગ્ય સમયે નેતાગીરી મળે છે ખરી એ પણ જણાયા વગર નહીં રહે.
આ રીતે જોતાં ઇન્દિરાબહેનને વ્યક્તિ તરીકે જ જોવાની રીત પરિપૂર્ણ નહીં ગણાય કારણ કે આ દેશમાં વ્યક્તિ માત્ર વ્યક્તિ જ નથી, ધર્મપ્રધાન રાષ્ટ્રનું એ એક અંગ છે. એ રીતે નિહાળી પછી સાથોસાથ એનું વ્યક્તિત્વ પણ જોવું ખરું, પરંતુ એને બીજો નંબર આપવો. આમ કરવાથી ઘણું ખરું સમાધાન મળી જશે.
લોકશાહી આ દેશ માટે નવી નથી. અલબત્ત, એ મર્યાદિત હતી પણ અભુતતા એ મર્યાદામાં હતી. દાખલા તરીકે ધોબીનું વચન રામાયણમાં બતાવી આપે છે એવું જ મધ્યયુગમાં ક્ષત્રિય વર્ગમાંથી ચૂંટાઈ આવતા હતા. આજે હવે વર્ષો જૂના કાળના રહ્યા નથી. એટલે બધા વર્ણને સાથે રહીને લોકશાહી ખીલવવાની છે, જેને આપણે લોકલક્ષી લોકશાહી કહીએ છીએ. આ અંગે ભાલ નળકાંઠા પ્રયોગ અને વિશ્વ વાત્સલ્યના પરિચયે દિને દિને વધુ સમજાતું જ જશે.
- સંતબાલ
પૂના, તા. 19-2-760 એકહથ્થુ સત્તાને નાથવાને આચાર્યોના અનુશાસન'ની વાત છે
ગુરુદેવે કહેલ છે તેની જરૂર છે વર્તમાન આપખુદ અને એકહથ્થુ સત્તાને નાથવાની અનિવાર્યતા વિશે બે મત આજે ક્યાંય નથી. Even ગુરુદેવ પણ આમાં પૂરા સહમત છે જ. પણ આ અંકુશ લાવવો કેમ તેની રીતમાં મતભેદ રહે છે. જેનો ઉકેલ ગુરુદેવની રાજ્ય ઉપર જનતા, સેવકો અને છેવટે ક્રાંતિપ્રિય સાચા સંતોનો અંકુશ રાખવાની જે વાત છે તે સાકાર થાય, સંયોગો આવતાં જણાય છે. વિનોબા તો છેક આજે હવે કહે છે, ‘આચાર્યોના અનુશાસનની વાત'. આટલી વિષમ પરિસ્થિતિ થયા બાદ વિચાર કરતાં જણાય છે કે બે પ્રકારનાં પ્રવાહ દેખાય છે. વર્તમાન પાશ્ચાત્ય ઢબની લોકશાહી ટકાવવા વિરોધ પક્ષની ભારતમાં જરૂર લાગે છે તો બીજી તરફ રાજ્ય ઉપર અંકુશ રહે તે માટે સંતોનું માર્ગદર્શન અનિવાર્ય લાગે છે. આમ આ બન્ને બાબતો એક સાથે બવી, આજની સ્થિતિ અને માળખામાં શક્ય દેખાતી નથી. એટલે આજનાં પર વર્તનન ઝીલવા અને ગુરુદેવની દીર્ધદષ્ટિ સાથે જોડાયેલી, કલ્પનાને સમજવા
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વ પંથે
