________________
૮૩ બીજાની ભૂલોમાં આપણી ભૂલ જોવાની દૃષ્ટિની વિશ્વમયતામાં જરૂર
કેટલીક વાર બે બાજુની વાત સાંભળવી જરૂરી નથી પણ હતી. જ્યાં વિશ્વમયતાની દિશા પકડી ત્યાં હંમેશા સામા પક્ષે ગુણ જોવાની ટેવ પાડવી સારી. એનો અર્થ એ નથી કે સામાની ભૂલો ચલાવી લેવી. આનો અર્થ એ કે કદાચ આપણે સામાને પૂરો ન પણ પારખીએ, ઉપરાંત છેવટે તો સામેનાની ભૂલમાં પણ આપણી જ ભૂલ જોવાની છે. બીજાની ભૂલોમાં જો આપણી ભૂલ જોવાની દૃષ્ટિ કેળવાય તો “વિશ્વમયતાના માર્ગમાં ઘણી સરળતા મળે. કુદરતની સવિશેષ કૃપાની એમાં આશા રહે છે.
- સંતબાલ
પૂના, તા. 17-2-76 જો ભારતમાં જ લોકશાહી નહીં હોય તો વિશ્વમાં પ્રજાતંત્રની અને શોષણરહિત સમાજરચનાની વાત ભારત કયા મોઢે કરશે ?
જર્મનીના હિટલરે અને ઇટાલીના મુસોલિનીએ તેમના દેશના શા હાલ કર્યા? એટલે ઇન્દિરાગાંધીની સરમુખત્યારશાહી લાંબે ગાળે રાષ્ટ્રને ઉપર લખી તેવી પરિસ્થિતિમાં ધકેલવાની. જગતમાં સૌથી મોટી લોકશાહી ભારતમાં. સ્વાભાવિક છે કે આની અસર દુનિય ના નાના મોટા રાષ્ટ્રો ઉપર પડે અને એ રીતે લોકશાહીનો ફેલાવો બીજા રાષ્ટ્રનાં થાય. મેળ લાગે તો પણ વર્તમાન સ્થિતિ જોતાં બીજાને ઘડો દાખલો બેસાડી શકે એવો નમૂનો ઓર ચીજ ભારત પાસે આજે રહી નથી. વાસ્તવિકતા આમ હોવાથી વિશ્વમાં લોકશાહી થવા ઇચ્છતાં અન્ય રાષ્ટ્રો પાસે લોકશાહી સિવાયના અન્ય માર્ગો ખુલ્લા થતા જાય છે. તે free world માટે એક આઘાતજનક ઘટના છે.
પોતાના ઘરનાં ઠેકાણાં ન હોય, પોતાને ત્યાં જ લોકશાહી જ્યાં ન હોય ત્યાં વિશ્વમાં પ્રજાતંત્ર ન્યાયી રાજ્ય અને શોષણરહિત સમાજરચનાની વાત ભારત ક્યા મોઢે કરી શકે? ધારો કે કરે તો પણ કોણ સાંભળે કે વજન પડે ?
તા. 21-4-76 ઇન્દિરાને વ્યક્તિ તરીકે નહીં, પણ ધર્મપ્રધાન રાષ્ટ્રના અંગ તરીકે જુઓ
ભારતની પ્રજા ખમીરવંતી છે, એનું કારણ એને મળેલી ઋષિમુનિઓની માનવ સમાજરચના માટેની જીવન સાથે સંકળાયેલી ધર્મભાવના છે. એ ધર્મભાવના તત્કાળ નહીં દેખાય તો તેથી એવી છાપ પડે ખરી કે ભારતની
શ્રી સદ્ગર સંગે : વિશ્વને પંથે
