________________
વિદ્રોહ કોઈ મુજથી થયો હો, તે સર્વને હું મનથી નિવારું. ૨૨ સૌ વ્રત માંહે શિરછત્ર રૂપ છે, સમુદ્ર શું જ્યાં સરિતા બધી મળે; છે બ્રહ્મની મૂર્તિ જ બ્રહ્મચર્ય એ, “સ્વભાવ સંજીવન તત્ત્વ એ જ છે. ૨૩ છે વિશ્વની સૌ વનિતા જનેતા, ૨ગે ૨ગે વત્સલતા ભરેલી; એ માતૃભાવો દગથી પીએ છે, ગૃહસ્થ કે સાધક બ્રહ્મચારી, ૨૪ ૨સ્વનારી મર્યાદિત બ્રહ્મચારી. હોય ભલે તોય જ બ્રહ્મચારી; પરંતુ જો વૃત્તિ જ કામચારી, તો બ્રહ્મચારી નહિ બ્રહ્મચારી. ૨૫ અ સ્વનારી મર્યાદિત બ્રહ્મચારી, ગૃહસ્થ કે સાધક બ્રહ્મચારી; જો બ્રહ્મચારી વૃત્તિ કામચારી, તો બ્રહ્મચારી નહિ બ્રહ્મચારી. ૨૫ બ
૧ આત્માને જિવાડનારું અમૃત રસાયણ. ૨ જે સાધક વિવાહિત થઈ ચૂક્યો છે અને સ્વનારી સહિત વર્તમાને છે, એ જ્યાં લગી મનસા, વાચા, કર્મણા સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્યને (એથી) નથી આરાધી શકતો ત્યાં લગી અથવા માનસથી સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્યના લક્ષ્ય મર્યાદિત છૂટ માગે છે કે જેનદૃષ્ટિ ગૃહસ્થ સાધક માટેની તે છૂટ કબૂલ રાખે છે. પણ એવા બ્રહ્મચારીની વૃત્તિ તો બ્રહ્મચારિણી જ હોવી જોઈએ. સ્વનારી મર્યાદિત છૂટ તો પ્રારબ્ધ નિર્ભર છે, પ્રારબ્ધ કર્મ તે જ કે જે પાડે નહિ, પણ પતનનું નિમિત્ત આપે. તે નિમિત્તમાંથી ઊગરવાનો અપ્રમત્ત પુરુષાર્થ કરવો એ સાધકનું પરમ કર્તવ્ય છે. જે સાધકનું ચિત્ત બલાતુ થઈ જતી ક્રિયામાં સુખ વેદે છે, તે સાધકની સંસ્કારગ્રંથિ પડી જવાથી ક્રિયાથી તે સાધક છૂટી શકતો નથી. ઊલટો વધુ બંધાય છે. વારંવાર વિભાવ તરફનું વૃત્તિનું વહન એ કારણે થાય છે. આવી અશુદ્ધિ તે પ્રારબ્ધજન્ય નહિ, પણ ક્રિયમાણની જાણવી. ક્રિયમાણની અશુદ્ધિ ભોગવી લેવાથી શુદ્ધિ થતી નથી. આવી સ્થિતિવાળા સાધક માટે તે તે વસ્તુના ભોગને બદલે ત્યાગ એ જ કામના નિવારવાનો રાજમાર્ગ થઈ પડે છે.
૩૩
