________________
૧૨
રજ પડાવ બદલાય અને રોજેરોજ નવી ગોઠવણ કરતા જ રહેવાની થતી.
દિવસે બાપુનો મુકામ થવાનો હોય તે પહેલાં અમારે પડાવ અગાઉની રાતથી જ નિયત સ્થળે પહોંચી જતો. ગામના ભાઈઓ વાટ જોઈ ભાગેળે બેઠા જ હોય. અમે પહોંચ્યા કે તરત જ “શું કરવું ન કરવું”ની બુમાબુમ મચી જાય. દરેક જણ પોતાનાથી બનતું બધું કરી છૂટવા ઉપરાઉપરી પ્રશ્નોની ઝડી વરસાવે. પણ ટુકડીને નાચક એકીસાથે સૌને જવાબ કેવી રીતે આપી શકે? થોડે વખત જાય, કામ વહેંચાય અને સૌ શાંત પડે ત્યાં રાતના બાર વાગવા આવે. ધીમે ધીમે સૌ સૂવા લાગે. સૂવામાં નાયક સૌથી છેલ્લો. એવામાં પરોઢિયાના ચાર વાગવા આવે. પ્રાર્થનાની ઘંટડી વાગે. સૌ જાગે અને પ્રાર્થના બેલે.
રાતની વ્યવસ્થા ફરીથી તપાસી જવામાં આવતી. ઘટતે ઠેકાણે સ્વયંસેવકો ગોઠવી દેવાતા. દરેકને પોતપોતાને કરવાનું કામ સોંપાઈ જતું. આ બધામાં સૌથી અગત્યનું કામ શાંતિ જાળવવાનું. અવાજ થાય નહિ. બરાડા પાડી બાલાચ નહિ. ઘંઘાટ મચાવાય નહિ. નીરવ શાંતિ સાચવવાની ઘણું અઘરું કામ. સામાન્ય રીતે આપણે આવી રીતે ટેવાયેલા હેતા નથી. પણ બાપુ જ્યાં જવાના કે રહેવાના હોય ત્યાં આ તાલીમની અત્યંત આવશ્યકતા રહેતી.
બીજે દિવસ થતે, હિ ફાટતો. પૂર્વ દિશામાં સૂર્યો દેખા દીધી કે બાપુના આવવાનો વખત થતો. લોકે
