________________
૪૮
જ્યારે અવકાશ મલ્યા ત્યારે નાનચંદભાઈએ દરજી પાસે ખુલે હૈયે પિતાની વ્યથા રજૂ કરી. તેની દરજીના મન પર પણ ઠીક અસર પડી. પછી તે સંગ વધતો ગયો. આજે નાનચંદભાઈના આગમનની વાત સાંભળતાં સૌ પહેલાં એ દોડી આવે છે અને હૈયામાં તેમના પ્રત્યે સુંદર ભક્તિ ધરાવે છે. એના મિત્ર પટેલભાઈ પર પણ પ્રેમાળ હૈયાને પ્રભાવ પડ્યો અને ગામમાંથી જુગારના અનિટે વિદાય લીધી.
જ તાતનું ઘડતર રે છે. તું ખર જગતને તાત ગણાવે છે
આ ના ગોર પાળતો તું જ જણાય. દલપતરામે જે ખેડૂતનું વર્ણન કરેલ છે તેવા ખેડૂતથી તે વખતનાં ગામડાં ધબકતાં હતાં. અન્ન, કઠોળ, તલ, કપાસ ને ઘાસ પકવી મનુષ્ય ને ઢોરનું પાલનપોષણ કરવાનું મહાકાર્ય ખેડૂત કરતે હતે. પિોતે અર્ધભૂખ્યા રહીને પણ મજૂર, વસવાય, સાધુ, બ્રાહ્મણ ને અભ્યાગતને મૂઠી ધાન આપીને તેના પાલનની જવાબઢારી બજાવી જગતાત એટલે પાલક કે ટ્રસ્ટીના બિરુદને સાર્થક કરતે હતો. માટે જ સંતબાલજી ભજન-પ્રાર્થના વખતે ખેડૂતને સ્મરે
પ્રારંભમાં પ્રભુ પદે, નમીએ તમે અમે; ને તે પછી કૃષકને, સ્મરીએ તમે અમે; આ અન્ન નીતિમય, મહેનતનું બનેલ જે; તે સર્વ પિષક બને, ચાહીએ જ આપણે.
