________________
૨9
કાર્ય પ્રત્યે વાળે. અંતરના એ સત્યને વફાદાર રહેવા તેમણે એક વર્ષ એકાંત મૌનમાં રહી સાધનાને નકશે સ્પષ્ટ કર્યો. બીજા વરસે એકાદ દિવસ બોલવાની છૂટ રાખી ગ્રામસમાજ વચ્ચે રહી પોતાનું જીવનકાર્ય નકકી કરી નાખ્યું અને એ પછી દશ દશ વર્ષ ભાલ નળકાંઠાની ભૂમિમાં વિરારી એમણે વિચાર, વિવેક ને સેવાને સંસ્કાર સિસ્પે. એમાંથી ઊભી થઈ ધર્મદષ્ટિએ સમાજ રચવાની ભૂમિકા.
૧ વ્યસન-મુકિતને સંસ્કાર નળકાંઠાના પછાત વિસ્તારમાં શિકાર, માંસ, દારૂ, ચેરી, કોઈની પરણેતરનું હરણ કરવું, જુગાર, વેરઝેરમાં એઘા સળગાવવા વગેરે અનિષ્ટમાં પ્રજા સપડાયેલી હતી. સંતબાલે પછાત, કોળી સમાજનાં સંમેલને ભરી, પ્રેમપૂર્વક પોતાની વાત સમજાવી. એક બાજુથી જ્ઞાતિઓએ બંધારણમાં સુધારા અપનાવ્યા અને બીજી બાજુથી હજારો માણસને પ્રતિજ્ઞા આપી, વ્યક્તિ ને સમાજમાં નવચેતના જગાડી વ્યસનમુક્તિનું વાતાવરણ રચ્યું.
માંસાહાર અને મદ્ય, પદારાદિ સેવન, જુગાર, સંગ વેશ્યાને, શેરી ને પાપનું ધન; મોટા વ્યસન એ સાત, કેફી ચીજે તણાં બીજ; પ્રજમાંથી કર્યા દૂર પ્રેમની શક્તિથી બધાં.
જુનવાણું આગેવાનીનો રોષ વહારીને પણ આ કાર્યને પાર પાડનારા લોકપાલ-સમાજમાં નવા સુધારક તૈયાર થયા. આવાં સુધારાનાં કામ કરતાં કરતાં પિતાને જાન આપીને કાળુ પટેલે શહાદત વહોરી હતી. એ જ જ્ઞાતિના
