________________
૩૨
યુગકાર્યના વાહક બન્યા. જ્ઞાનચંદ્રજી પણ સંતબાલને ક્રાંત દર્શનને પચાવી, ક્રાંત રસમાં તરબોળ બની પોતાના સંન્યાસ અને સાધુજીવનને ફાંત રસે રસી દીધું. તેમનામાં ચૈતન્ય મહાપ્રભુની ક્રાંતભક્તિ અને રામકૃષ્ણ પરમહંસની જીવને શિવ માની તેની સેવાને સુંદર સુમેળ જોવા મળે છે. એ સુમેળ શીખ મહાત્મા ગાંધીએ અને સંતબાલ દ્વારા જ્ઞાનચંદે ઝી. તેની ઝલક તેમના સંન્યાસી જીવનમાં જોવા મળે છે. એમને સંક૯પમાં જ તે નજરે તરવરે છે. જેમ કે (૧) એમણે કોઈ પણ પરંપરાગત સાંપ્રદાયિક સંન્યાસ, ક્રિયાકાંડ કે
બાહ્ય સ્વરૂપને દીક્ષા નથી લીધી, પણ પોતાના અંતરને
અનુસર્યો છે. (૨) સંતબાલને ગુરુ તરીકે હૃદયમાં રાખેલ છે, પણ કેઈને દીક્ષાગુરુ
કે મંત્રગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા નથી. દત્તાત્રયજની જેમ ગુણ જોયા
ત્યાં ગુરુ ગણાય છે. તેમના સંન્યાસને સંમતિ આપી
પ્રમાણિત ગણનાર સ્વામી સત્યમિત્રાનંદજી પણ સાક્ષીરૂપે છે. (૩) પિતાની સાધનાની પરંપરાની સલામતી માટે કે સુખ-સગવડ
માટે કઈ શિષ્યવૃદ, સંસ્થા કે આમ નથી બનાવેલ.
એમની ભાષામાં કહીએ તો નીચે પ્રમાણે સંન્યાસને સંકલ્પ લીધે છે: “આજે ૩૦-૬-૬૯ના મેં સંકલ્પ કરી લીધો છે—હવે મારે કુટિરનિવાસ છોડી દેવો અને આખા વિશ્વને કુટિર ગણીને રહેવું, હવેથી હું પગપાળા વિચરીશ, સંન્યાસીને પૈસાની જરૂર નથી રહેતી એટલે હું કયારેય પૈસા નહિ રાખું અને સ્પર્શ પણ નહિ કરું. સંન્યાસની મારી વૃત્તિ મુજબનું પ્રતીક સાચવીને જીવન ગાળવા ઈચ્છું છું. સમાજના ધર્મો જે હું સમજ્યો છું તે હું જીવનભર બરાબર પાળીશ અને ધર્મ પ્રચાર કરીને સમાજને ઉપયોગી થઈશ. ભિક્ષા સિવાય બીજી કોઈ પણ ચીજ માટે કોઈની પાસે હાથ લાંબો નહિ કરું. શરીરની શક્તિ પહેચશે તેટલું તેની પાસેથી જરૂર કામ લઈશ. કફી વ્યસન છે જ નહિ, કરીશ નહિ અને સંન્યાસીને હેવું
