________________
૩૧
સત્ય પ્રભુના ક્રાંત સૌદયમાં નાન પરમ સત્ય એ જ શ્રીકૃષ્ણ છે, એ જ પરમાત્મા છે. સત્યનું શાશ્વત પ્રગટ સ્વરૂપ પ્રેમ છે અને કાળ પ્રમાણે તેનાં બદલતાં સ્વરૂપે તે લીલા છે. તે હંમેશાં પરિવર્તનશીલ છે. દેશકાળ પ્રમાણે બાહ્યાચારો, રીતરિવાજે, પરંપરાઓ અને પ્રણાલિકાઓ બદલાયા કરે પણ તે હંમેશાં માનવ માનવને અને માનવ તથા નૈસર્ગિક પ્રાણીસૃષ્ટિ સાથે પ્રેમ વધારવા માટે, પ્રેમને વિસ્તાર કરવા માટે, પ્રેમ માધુર્યથી અદ્વૈત ને એકતા સાધવાના કાર્યને આગળ વધારતા હોઈએ તે જ તેમાં પ્રભુના ક્રાંત સ્વરૂપનું લાવણ્ય દેખાય, તે જ કરમાયા વિનાની તાજગીના તાજા સ્વરૂપનું તેજ સીને આક્ષી શકે. કૃષ્ણનું ક્રાંત સ્વરૂપ જ આકર્ષક છે. નરકાસુર સોળ હજાર એંસી આર્યાને બળાત્કારે લઈ જાય, તેમને પજવે, પરેશાન કરે પણ રૂઢમઢ આ તેમને અપનાવવા તૈયાર ન થાય. એ ત્યકતા નારીઓનો શ્રીકૃષ્ણ ઉદ્ધાર કરી પિતીક તરીકે પ્રતિષ્ઠિત કરે તેમાં તેમના ક્રાંત લાવણ્યનું દર્શન છે.
પાંડવો મંત્રપુત્ર અને દ્રોપદી યજ્ઞપુત્રી તેમને પૂરેપૂરાં અપનાવવા અચકાતા કુલાભિમાની સમાજને શ્રીકૃષ્ણ ભરસભામાં દ્રોપદીની વહારે ધાઈને અને પાંડવોના માધ્યમે સુભદ્રા, ઉત્તરા જેવી આર્યકન્યા ઉપરાંત નાગ, રાક્ષસ, ગાંધર્વ જેવાં આયેતર કુળે સાથે લેહીના સંબંધ બાંધ્યા; ભગવાન રામે અડવા-આભડવાના ભેદ તોડયા; નોકર–આશ્રિતને ભેદ તોડયા; શબરીનાં બેર ખાઈને છૂતઅછૂતના ભેદ તોડ્યા, ગીધરાજને શ્રાદ્ધ અપીને ધર્મ વિધિમાં પ્રવેશના ભેદ તોડયા; પણ લોહીના સંબંધની મર્યાદા રાખી હતી. પૂર્ણ પુરુષ કૃષ્ણ સ્વયં આઠ કુળની પટરાણુએ ગ્રહણ કરી. સર્વ કુળ, ચંદ્રવંશ, સૂર્યવંશ, રીંછાદિ વંશના ભેદ તોડ્યા અને પાંડવો દ્વારા સર્વ-વર્ણ એકતા સિદ્ધ કરી સમગ્ર રાષ્ટ્રને ભાવાત્મક, પ્રેમાભક અઠવને સંદેશ આપે. સાથોસાથ નારી અને શ્રમજીવી વૈશ્યને પ્રતિષ્ઠા આપી તે
