________________
૯૫
અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય વ્રતી હતા; ધનનો સ્પર્શ ત્યાગીને, પાંચ મહાવ્રતી થયા. રાત્રિભેજનને ત્યાગ, મૌન ભિક્ષાચરી વળી; સ્વીકાર્યો પાદ વિહાર, અને સ્થાન એકાંતમાં.
તિતિક્ષા અહેરાત્રિ વધુ કાળ નિવૃત્તિમાં રહે હવે;
મૌન એકાંત અભ્યાસ સાધે વળી દિને દિને. જ્ઞાનચંદ્રજીને વનની એકાંતનો પહેલો અનુભવ હતો. રાત્રીએ જેમ વનપશુ કે પંખીની તીણી ચીસ ઉઘમાંથી જગાડી દે, તેમ ડફેરો અને અસામાજિક તત્ત્વોના અણધાર્યા આગમન અને પૂછગાછ પણ ડબલરૂપ લાગે, આરંભના વર્ષમાં તો અખંડ મૌન રહેતું. હાથની સંજ્ઞાથી સમજાવી તેવાં તત્તવોને પાછો વાળી દેવાતાં. બપોરે ભિક્ષા માટે ગામમાં આવતા. જેના ખેતરમાં ઝૂંપડી કરેલ તે ખેડૂતને પ્રેમ ખૂબ વધતે જ ગયે, તેથી કંતાનને બદલે ત્રણ રૂપિયા ખચી એણે પતરાંની મલ્લી બનાવી દીધી. પણ ખેતરાઉ જમીનના ખોળે સૂવાનું એટલે કેટલાંક કુદરતી કષ્ટને સહજ બનાવ્યું છૂટકે. એથી જ તિતિક્ષાને તપમાં સ્થાન મળ્યું છે. ઝેરી કાળે વિછી તો કેઈ કોઈવાર પથારીમાં આવી જતા અને નાગ પણ ઘણી વાર દેખા દેતે. ધીમે ધીમે એ બધાંથી તન-મન ટેવાવા લાગ્યાં. તેથી ગ્લાનિ ખેદ કે અરતિ મનમાં ન થાતી કે સારા સગવડવાળા સ્થળની ઈરછા કે વિકલ્પ પણ ન આવત.
