________________
અધ્યાય દસમો
૪૦૯
यच्चापि सर्वभूतानां बीजं तदहमर्जुन । न तदस्ति विना यत्स्यान् मया भूतं चराचरम् ।। ३९ ।। नांतोऽस्मि मम दिव्यानां विभूतीनां परंतप । एष तद्दशतः प्रोक्तो विभूतेविस्तरो मया ॥ ४० ॥ यद्यद्विभूतिमत्सत्त्वं श्रीमदूर्जितमेव वा । तत्तदेवावगच्छ त्वं मम तेजोऽशसंभवम् ॥४१ ।। अथवा बहुनैतेन किं ज्ञातेन तवार्जुन विष्टभ्याहममिदं कृत्स्नम एकांशेन स्थितो जगत् ॥ ४२ ॥ આદિ મધ્ય તથા અંત, સૃષ્ટિઓનો હું અર્જુન ! અધ્યાત્મજ્ઞાન વિદ્યામાં, વાદીઓમાં હું વાદ છું. ૩ ૨ સમાસોમાં હું છું વંદ, અક્ષરોમાં 'અ'કાર છું; સર્વવ્યાપી હું ઘાતા છું, અક્ષય કાળ હું જ છું. સર્વહર્તા હું છું મૃત્યુ, જન્મ છું જન્મનારનો; સ્ત્રીનાં છું કીર્તિ, શ્રી, વાણી, સ્મૃતિ, બુદ્ધિ, ધૃતિ, ક્ષમા. ૩૪ ને સામોમાં મહાસામ, ગાયત્રી છંદ માત્રમાં; વસંત-ઋતુઓમાં, ને માસોમાં માર્ગશીર્ષ છું. છલકર્તાતણું ધૂત, તેજસ્વીમાં હું તેજ છું; સત્ત્વ છું સાત્વિકોમાં હું, જય ને વ્યવસાય છું. યાદવોમાં હું છું કૃષ્ણ, પાંડવોમાં ધનંજય; મુનિઓમાં હું છું વ્યાસ, કવિમાં શુક્ર હું કવિ. દંડ છું દમનારાનો, નીતિ છું જયવાંછુની, મૌન હું ગુહ્ય વાતોનું,જ્ઞાનવંતોનું જ્ઞાન છું. સર્વ ભૂતોનું જે બીજ, તેય અર્જુન હું છું; હોય મારા વિના એવું, નથી ભૂત ચરાચર. મારી દિવ્ય વિભૂતિનો, નથી અંત, પરંતપ !
* કોઈ ટીકાકારો સ્ત્રી જાતિનાં નામોમાં જે ઉચ્ચ ગુણદર્શક નામો છે તે હું છું એવો અર્થ કરે છે.
