________________
યંત્રો આપીને કે ગૃહઉદ્યોગથી ? યંત્રથી આપણે એવા ટેવાઈ ગયા છીએ કે, ઘંટી, રેંટિયો, તાડગોળની વાત ગળે ઊતરતી નથી. હલર ઘટીની પરવાનગી આપો એમ કહે છે. ત્યારે મારા જેવો કહે છે, પરવાનગી નહીં આપવી જોઈએ. મારા સાથીઓ કહે છે, તમારી વાત ચાલવાની નથી. બહેનો ગાળો ભાંડશે. “મજૂરી હજી કરાવ્યા કરવી છે ?’ સારા નસીબે મહાત્માજી મળ્યા, અનુભવે જોયું કે, દેશની રચનાનું કામ કેવી રીતે થવું જોઈએ. તે ઝીણવટથી જોયું. દેશ એટલે શહેરો નહિ સાત લાખ ગામડાંને સુખી કરવાં હોય, સારાં ઘર, તંદુરસ્તી, ખેતીનો વિકાસ મુખ્ય જરૂરી છે. એને માટે ખેતીના પૂરકમાં ઉદ્યોગ તરીકે રેંટિયો મૂક્યો.
સૂતરના તાંતણે સ્વરાજ્યની વાત આપણને એ વખતે ગાંડા જેવી લાગી. પણ આજે ખ્યાલ આવે છે કે, એ વાત સાચી છે. મારા જેવાને વાત ગળે ઊતરી ગઈ છે. એક ગામની એક હજારની વસ્તી ૨૦ રૂપિયાને હિસાબે, ૨૦ હજારનું કાપડ વાપરે છે. તેમાં પાંચ છ હજારનું રૂ, જતાં બાકીની ૧૪૦૦૦ની મજૂરી ગામમાં રહે. એ પૈસા ગામમાં રહે તો તંગી મટી જાય. એ પૈસો એક જગ્યાએ નહિ જાય, મજૂરી ઘેર ઘેર વહેચાઈ જશે. જ્યારે મિલથી તૈયાર થયેલ માલનો પૈસો કસ્તુરભાઈ કે અંબાલાલ શેઠને ત્યાં એકઠો થશે. ટાટાનાં પતરાં વાપરીએ, ને પાછા એ મૂડીપતિ છે, માટે ગાળો પણ બોલીએ. બધાય જમીન ઉપર પડવા લાગ્યા છે. પણ પેલી વાત ધ્યાનમાં આવતી નથી. સરકાર મદદ કરવા ઈચ્છે છે. જો કે સંતોષ થાય તેમ નથી. પણ અંદર બેઠેલા કહે છે, લોકોનું માનસ કયું છે? ધંધૂકા તાલુકાનો વિચાર કરીએ કે તમને કાપડ નહિ મળે તો શું થાય? પણ ધંધૂકા તાલુકો એ માગણી કરે કે, અમારે મિલ કાપડ નથી જોઈતું. પણ ખાદી માટે સઘન શિક્ષણ આપો તો જરૂર તેમ કરી શકીશું.
શ્યામપ્રસાદ વસાવડાએ કહ્યું કે, અમો માનતા હતા કે અમને પૂછવામાં આવશે, હવે શું કરવાના છો. ચૂંટાઈ તો આવ્યા, બંને મહારાજ અમારા ગુરુ સમાન છે. એટલે હું તૈયાર થઈને આવ્યો હતો. કે કંઈ પૂછશે કે કંઈ બતાવશે. પણ અહીં તો તમે અમારું સ્વાગત કર્યું. ખવડાવ્યું, અને રોજે રોજનો ધંધો હતો તે ભાષણ કરવાનું પણ મળી ગયું. ચૂંટણીમાં ૪૬
સાધુતાની પગદંડી
