________________
ન્યાય, નીતિ અને ત્યાગનું વ્યવહારમાં આચરણ કરતું હોય તેવું નાનું પણ તરત નજરે પડે તેવું વ્યવસ્થિત જૂથ ઊભું કરી શકીએ તો અંતરમાં જે વસ્તુ ગોઠે છે તેને આચારમાં મૂકવી સામાન્ય જનસમૂહને પણ સાવ સરળ થઈ જાય. અસામાન્ય માણસ પથ્થરને પાણી કરી શકે છે અને હિમાલયને કંપાવી શકે છે. એવા માણસની તો વાત જ જુદી છે, તે કહેવાની જરૂર ન હોય.
ખેડૂતમંડળમાં વિચારીને જોડાજો
પ્રશ્ન : ખેડૂતમંડળ અંગે આપ હમણાં ગામડે ગામડે જે વાતો કરો છો, તે કેટલીક વાર અત્યંત સચોટ હોય છે. ખેડૂતોના મન પર એવી છાપ પડે છે કે ખેડૂતમંડળમાં ભળી જવું જોઈએ. પણ તેવામાં જ આપ ‘‘વિચાર કરી જોજો.’’ એમ કહો છો. એટલે વાતાવરણમાં વણોતી ગંભીરતા આવીને લોકોને વમળમાં નાખી દે છે. આ ગામડિયા લોકો એને સીધા અર્થમાં નથી લઈ શક્તા તો પછી આ લોકો આગળ આમ કહેવાની પાછળનો આપનો શો હેતુ છે ? અને છેવટે આવું ન બોલો તો શું ન ચાલે ?
ઉત્તર : તમે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો તે મુદ્દાનો પ્રશ્ન છે. ગામડિયા લોકો ભાવનાપ્રધાન કે લાગણીપ્રધાન વિશેષ હોય છે; એથી તેઓ પોતે જાતે જ ઊંડાણથી આ વાતને સમજે એવી મારી ઇચ્છા રહેતી હોય છે. નહિ તો ખોટી ભંભેરણીથી ભરમાઈ જવાનો પૂરો ભય છે. ખેડૂતમંડળની પાછળ માત્ર ખેડૂતોનો નહિ, પણ મારી દૃષ્ટિએ સમગ્ર દેશનો,અહિંસાનો, ન્યાય, નીતિ અને ત્યાગની સામાજિક પ્રતિષ્ઠાનો વગેરે અનેક પાયાના સવાલો પડેલા છે. મારી વાતો કે મારાં પ્રવચનોની તાત્કાલિક અસ૨ ગમે તેવી સચોટ હોય, તોયે તે લાંબો વખત ન ટકે; જો તેઓ જાતે ન વિચારે તો. ઘસારો ખમવો અને ન્યાય ઘરમેળે ઊભો કરવો એવા બે મુખ્ય સિદ્ધાંતો પર ગામડે ગામડે ખેડૂતમંડળો રચાય એની મને પુષ્કળ તાલાવેલી છે. મારા ધારવા કરતાં હું મોડો પડ્યો છું. સન ૧૯૫૧માં આવનારી રાજ્યતંત્રની ચૂંટણી પહેલાં આ મંડળો સમસ્ત દેશવ્યાપી બની જવાં જોઈએ આ મંડળોમાં ગામડાઓનો એકે એક વર્ગ અર્થની રીતે ગોઠવાઈ જાય, એવી વાતને તુરત સમજી શકે તેવા બુદ્ધિશાળી વર્ગને આમાં હું આગ્રહપૂર્વક નોતરું છું. આજે નહિ તો કાલે પણ સમજશે. પરંતુ ત્યાં લગી પછાત ખેડૂતો પછી તેઓ ગમે તે કોમના હોય, તેઓ-આ વાતના મર્મને બરાબર સમજે એવી તક આપવા ઇચ્છતો હોઉં છું. હવે તમે સમજી શકશો કે ઉતાવળ હોવા છતાં-અત્યંત જરૂરી હોવા છતાંવિચારવાનું કહેવાથી નાકની ઢીલ થાય છે એમ લાગવાં છતાં- એવું કહ્યા સાધુતાની પગદંડી
૭૫