________________
એને સાચા સ્વરૂપે જોઈ શકું, એટલી લાગણી જ બસ થશે. સાથીઓ, સ્નેહીઓનજીકના અને દૂરનાં-સી એવી લાગણી પ્રેરવામાં સહયોગી થાઓ. 0
અસ્વચ્છતા વિ૦ સફાઈ શ્રી બબલભાઈ મહેતાએ એક પ્રવચનમાં જણાવ્યું હતું કે, આપણી જીવન જરૂરિયાતોમાં ઘણી વસ્તુ ઉપયોગી છે તેમાં સ્વચ્છતા એક સૌથી વધુ જરૂરી વસ્તુ છે. છતાં નવાઈની વાત એ છે કે એ ઉપર આપણે ધ્યાન જ આપ્યું નથી. આપણી બેઠક સારી હશે તો રસોડું ગંદું હશે અને રસોડું સારું હશે તો મકાન આસપાસ ગંદકી હશે. આનું કારણ તો એ હોય છે કે એ બાજુની આપણી સૂગ મરી ગઈ હોય છે.
એક રીતે ગંદકી એ અવ્યવસ્થાનો પ્રકાર છે. જે વસ્તુ જ્યાં જોઈએ ત્યાં ના હોય તો અવ્યવસ્થા ઊભી થાય. દા.ત. માથા ઉપરના વાળ સુંદર છે. પણ એ જ વાળનો ગુચ્છો રસોડામાં પડ્યો હોય તો ગંદકી લાગે, અથવા માથા ઉપર પણ જો વ્યવસ્થિત ન રાખ્યા હોય તો પણ ઠીક ન લાગે, ગંદકીનો સવાલ આપણા જીવનમાં ડગલે ને પગલે આવે છે. કૂવો, તળાવ, મકાન, કાંતવું, તૂણવું, વાંચવું બધે જ એ સવાલ આવે છે. એટલે ગંદકી તરફની સૂગ આપણે મનમાં ઊભી કરવી જોઈએ. આ સૂગમાં એટલું ધ્યાન રાખવું કે સ્વચ્છતા તરફનો અતિરેક ન થઈ જાય. એક બહેનનો અનુભવ કહેતાં તેમણે જણાવ્યું કે; એ બહેનને એવી ટેવ પડી ગયેલી કે જરાક કોઈ વસ્તુને અડે ને સાબુથી હાથ સાફ કરે, બહાર જઈને ઘરમાં આવે કે હાથ ધોઈ નાખે. આમ સાબુના વારંવારના વપરાશથી તેમના હાથ ફૂગાઈ ગયા હતા. પણ ટેવ જતી નહોતી. આમ કેટલાક અતિ કરી નાખે છે તે પણ બરાબર નથી.
પૈસા કમાવા એ જેમ એક બચત છે તેમ તેનો ખોટે રસ્તે વ્યય ન કરવો તે પણ બચત છે. આવું પાણીનું છે. તેનો દુર્વ્યય કરવાથી ગંદકી વધે છે. તેમજ ખાડા ખાબોચિયામાં પાણી ભરી મૂકવાથી પણ ગંદકી વધે છે. એક દષ્ટાંત આપતાં તેમણે કહ્યું -
““રાનીપરજ લોકોને ઘણી વાર સમજવું કે તમે પાણી ગાળીને પીઓ પણ ઘણા વખતની આદતને લઈ માને જ નહિ. એટલે આવા સમયે કંઈક કળ વાપરવી પડે છે. એક સૂક્ષ્મદર્શક યંત્ર લાવી બે પ્યાલામાં પાણી ભરી મંગાવ્યું. પછી બતાવ્યું. જે જીવો આંખથી નહોતા દેખાતા તે જીવો કાચથી દેખાવા લાગ્યા, કૂવા કરતાં તળાવડાનું પાણી વધુ ગંદું દેખાયું ત્યારથી તે લોકો સમજતા થયા.
કેટલીકવાર એમ પણ લાગે છે કે આપણી સ્વચ્છતા બીજાને દેખાડવા પૂરતી આવી છે. પોતાના માટે નથી આવી. જે માણસ ઉપરથી સ્વચ્છતા રાખે પણ અંદર
૭૦
સાધુતાની પગદંડી