________________
તો ગંદકી ભરી રાખતો હોય, તેવો ઉપરથી સ્વચ્છ દેખાતો માણસ જ્યાં ત્યાં ગંદકી કરી મૂકે તેમાં નવાઈ નથી. ગામડાંની વાતો ઉપર ઊતરતાં તેમણે કહ્યું : ““ગામડાંમાં લોકો જ્યાં ત્યાં ઝાડે જંગલ બેસી જાય છે, ત્યાં પ્રથમ યોગ્ય જગ્યાએ ખાડા જાજરૂ ઊભા કરવા જોઈએ. જાજરૂની જગ્યા માટે વિરોધ થશે પણ ટંટો જ્યાં ઓછો થતો હોય તે જગ્યા પસંદ કરવી જોઈએ. આથી ત્રણ લાભ થશે. (૧) ખાતર ઉત્પન્ન કરી શકાશે, (૨) ગંદકી ઓછી થશે અને (૩) લોકોની સગવડતા સચવાશે.
આ વિષે પોતાનો એક પ્રયોગ વર્ણવતાં તેમણે કહ્યું કે અમે એક ગામમાં ખાડા જાજરૂ ઊભાં કર્યા તેના ખાતરના રૂ. ૭૫૦ ઊપજ્યા. એક માણસ રાખવો પડ્યો હતો તેને રૂપિયા ૧૫૦ આપ્યા. અને બાકીના રૂપિયામાંથી સારું એવું એક દવાખાનું ચાલે છે. તળાવમાં સુવાવડનાં કપડાં ધોવાય અને એ જ પાણીમાં આપણાં છોકરાં સ્નાન કરે. કેટલાક તો તે પાણી પીએ પણ ખરા. આરા ઉપર વાસણ માંજે અને કાદવ-કીચડ કરી મૂકે. કુવો સુંદર હોય પણ પાળ ઉપર જ કીચડ હોય, ગંધ મારતી હોય અને અંદર જવાત હોય તે જ પાણી અંદર ઊતરે અને આપણે પીવા માંડીએ. ઘરની બાજુમાં જ છોકરાને ટટ્ટીએ બેસાડીએ, તેની ઉપર માખી બેસે અને એ માખી વિષ્ટા લાવી આપણા ખોરાક ઉપર બેસે; એવો ખોરાક આપણે ખાઈએ. આવી તો ઘણી વાતો છે. માત્ર કહેવાથી કે વાતો કરવાથી નહીં ચાલે. તેના માટે વ્યવસ્થા ઊભી કરવી જોઈએ. વ્યવસ્થા હશે તો સ્વચ્છતામાં નહીં સમજતો માણસ પણ સહેજે તે તરફ આકર્ષાશે અને આપણે જેવી ઇચ્છીએ છીએ તેવી સફાઈ સહેલાઈથી લાવી શકીશું.
માનવીની ન્યૂનતા વિ. વિશેષતા પ્રાતઃ પ્રાર્થના બાદ મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું કે, માણસના જીવનમાં જેમ ઘણી ખરી વિશેષતાઓ છે તેમ ન્યૂનતાઓ પણ છે, વિશેષતાઓ એટલા માટે છે કે ઈશ્વરના સાંનિધ્યમાં જવા માટે જે સાધન સામગ્રીની જરૂર પડે છે તે તેને પ્રયત્ન કરવાથી સાંપડી શકે છે. અને ન્યૂનતા એટલા માટે છે કે ખાડામાં પડવાનાં સાધનો જેવાં કે અહંકાર, ક્રોધ, વિકાર, સત્તા વગેરે પણ તેને મળેલાં છે અને સમાજમાંથી મળી શકે છે. માણસ આ બન્નેમાંથી બીજી વાતને જલદી પકડી લે છે. કારણ કે, તે સહેલું લાગે છે. હમેશાં નીચે ઊતરવાનું સહેલું હોય છે પણ ચઢવાનું જ અઘરું હોય છે. અઘરું એટલા માટે લાગે છે કે તેમાં સહેવાનું અને ખોવાનું વધુ હોય છે. અને આથી જ જગતમાં જેટલું અનિષ્ટ માનવજાતે કર્યું છે તેટલું જૂરમાં ક્રૂર ગણાતાં પ્રાણી સર્પ, વાઘ, દીપડા વગેરેએ નથી કર્યું. દૈત્યને શરમાવે તેવાં ખરાબ કૃત્યો
સાધુતાની પગદંડી
૭૧