________________
લાગતો માણસ તેના મિત્ર વર્ગમાં સારો ગણાતો હોય છે. કટ્ટર કોમવાદી લાગતો માણસ તેના સમાજમાં સારો ગણાય છે. આમ જગતમાં બધું જ સારું નથી તેમ બધું જ ખોટું પણ નથી. આપણે તો સારાં તત્ત્વો લેવાનાં છે અને ફેલાવવાનાં છે. શંકર ભગવાનનાં બે સ્વરૂપ કહેવાય છે. એક રૌદ્ર અને બીજું સૌમ્ય. પણ આપણે સૌમ્ય સ્વરૂપ જ પૂજવાનું છે. તેઓ દુનિયાનાં વેર ઝેરને ઘોળીને પી ગયા અને સૌમ્ય બન્યા તેમ આપણે માઠું ન જોઈએ અને કદાચ જોવાય તો પી જઈએ. આનો અર્થ એમ નથી કે આપણે નબળાં તત્ત્વોને નિભાવી લઈએ કે ટેકો આપીએ, આનો અર્થ એટલો જ છે કે નબળાં તત્ત્વોને સારાં તત્ત્વોથી હટાવીએ, નબળાંથી નહિ. આમ થશે તો સર્વત્ર સૌમ્યભાવ પાથરતાં પાથરતાં આપણે અને આપણું જગત બન્નેય અપાર સુખને ભેટી શકીશું.
પૂ. રવિશંકર મહારાજની વાતો (પૂ. રવિશંકર દાદા અહીં મહારાજશ્રીને મળવા આવ્યા હતા ત્યારે થયેલી વાતચીતનો સાર)
બહેનોની રામાયણ સભામાં તેમણે જણાવ્યું હતું કે માત્ર રામાયણ વાંચવાથી કે સાંભળવાથી કંઈ ન વળે. તે એવો ઉપયોગી ગ્રંથ છે કે તેના શબ્દે શબ્દ આપણને નવું ને નવું જાણવાનું મળ્યા જ કરે છે. પણ એ જાણીને પ્રસંગ આવે ત્યારે જીવનમાં ન મૂકીએ તો એ જાણ્યું નકામું છે. તુંબડું હોય તે આપણને ડૂબતા બચાવે ખરું પણ કિનારે ન લઈ જાય. એ તો આપણા હાથ પગ હાલે તો જ કિનારે જવાય. તેમ રામાયણ એ તુંબડું છે. એનું મનન કરીને જીવનમાં ઉતારીએ તો જ તે તારી શકે. રામાયણમાં આપણને ધર્મ કોને કહેવાય અને અધર્મ કોને કહેવાય એ સ્પષ્ટ સમજાવ્યું છે.
ધર્મ એ અંતરમાંથી ઊગે છે. એનો એક તાજો દાખલો આપતાં તેમણે જણાવ્યું કે,
રાધનપુરમાં ગયા દુષ્કાળ વખતે એક દિવસ ગોળ વહેંચાયો. ખોદકામ કરતા બધાં મજૂરોએ ગોળ લીધો પણ એક છોકરીએ લેવા ના પાડી. ઘણો આગ્રહ કર્યો પણ તેણે ન જ માન્યું. કારણ પૂછયું ત્યારે કહ્યું કે મારી બાએ મફતનું કશુંય લેવાની ના પાડી છે. મને નવાઈ લાગી કે વગર મહેનતનું ન ખવાય એ વેદ ધર્મ એને કોણે શીખવ્યો હશે ? મને એ માતાને મળવાનું મન થયું. અને એક દિવસ પ્રસંગ પડ્યું એને ઘેર ગયો. ગયો ત્યારે માથે આવું ઓઢીને એ બાઈ બેઠી હતી. મને જોઈને એ ઊભી થઈ ગઈ ને આવકાર આપ્યો. એ વિધવા હતી. થોડા વખત પહેલાં જ એનો જુવાન ધણી મરણ પામ્યો હતો. મેં પૂછ્યું : “ખેતી કરો છો ?” ત્યારે તેણે કહ્યું :
સાધુતાની પગદંડી