________________
સારું કે નરસું હોય, પણ વિવેકપૂર્વક વળગીને તેમાંથી જે પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ બન્નેને તારવી લેવાનો પ્રયત્ન થાય તો આપણે બધી જ આફતોથી બચી જઈએ. ]
સમાજરૂપી દેવ સમાજરૂપી દેવને વશ કરવા જનારા આપણે એ ભૂલવું નથી જોઈતું કે એ સદાને માટે મુલાયમ માટી નથી; માટીની સાથોસાથ એ જળહળતી જ્વાળા પણ એ છે. “પ્રજા તો રાજા રામની પણ નથી થઈ.” આ ગામડિયા કહેવતમાં ભારોભાર સત્ય પડેલું છે. એનો અર્થ એ લેવો જોઈએ કે, જો પ્રજાને ચાહવા જતાં સત્યરૂપી દેવને ભૂલીશું તો પ્રજા આપણને અને સત્યને બન્નેને ભૂલશે.વ્યક્તિગત સાધનામાં આપણે જે ચોક્સાઈ રાખવામાં માનીએ છીએ, એના કરતાં સમાજસાધનામાં વધુ ચોક્સાઈ રાખવી જોઈએ. કારણ કે, એમાં આપણું એક જ નહિ, પણ આપણા જેવાં વિધવિધ અનેક માનસ પડેલાં હોય છે. એકને જે સારું લાગે છે, તે જ બીજાને વિપરીત લાગે છે. આવા સંયોગોમાં એકેએકનું મન રાજી રાખવું બિલકુલ અશક્ય છે. આથી જો આપણે એટલું સમજી લઈએ કે સત્યને રીઝવીશું તો છેવટે સમાજ આખો રીઝવાનો છે, તો જ સમાજદેવને આરાધવા જતાં શરૂઆતમાં આપણે સમાજનાં સ્થૂળ શરીરોને જોઈએ છીએ, અને એ શરીરોને કાબૂમાં રાખવાથી સમાજદેવ વશ થઈ જશે એવા શ્રેમમાં પડી જઈએ છીએ. શરીરો એ સમાજનું ખોખું છે, દેવ પોતે નથી. એટલે ઉપલો ભ્રમ જેટલો વહેલો દૂર થાય તેટલા જ આપણે અને સમાજ સાચી રીતે નજીક આવી શકીશું; અને સત્ય, પ્રેમ તથા ન્યાયની ત્રિવેણીમાં ઝૂલી શકીશું. તે
ઈશુનો સંદેશ પ્રાતઃ પ્રાર્થના બાદ મહારાજશ્રીએ એક ટૂંકા પ્રવચનમાં પ્રભુ પુત્ર ઇશુના સિદ્ધાંતો સમાજવ્યાપી કેમ બને તે ઉપર બોલતાં જણાવ્યું કે :
માણસ જાત એવું પ્રાણી છે કે તેને બીજા કરતાં વધુ સગવડો મળી છે. અને બુદ્ધિ પણ મળી છે. અને બુદ્ધિ મળી એટલે સમાજરૂપે સાથે રહેવાનું બન્યું. સાથે રહ્યા એટલે વખત જતાં જુદા જુદા વિચારો અને મંતવ્યો ઉપરથી અથડામણો અને ઝઘડા પણ ઊભા થયા. અને ઝઘડા ઊભા થયા એટલે તેના નિવારણ માટે ડાહ્યા પુરુષોએ જુદા જુદા સિદ્ધાંતો નક્કી કર્યા.
આ રીતે પહેલો સિદ્ધાંત એ નક્કી થયો કે “થાય એવા થઈએ તો ગામ વચ્ચે રહીએ.” દુર્ગણી માણસ જોડે દુર્ગણી થઈને રહીએ તો જ રહી શકાય એમ માન્યું. પણ એથી સાચી શાન્તિ થઈ નહિ, એમણે એમ માન્યું કે આપણી પાસે જે ચાર ગુણ છે તેમાંથી બે ગુણ ફેંકી દઈએ એટલે સામાની પાસેના બે દુર્ગુણો પકડી લઈને સરખા
સાધુતાની પગદંડી