________________
છતાં અને હજારો રૂપિયા હોવા છતાં તે તો ટૂંકી પોતડી જ પહેરે. એણે કોઈ દિવસ એ પૈસાથી અંગત મોજશોખ માર્યો નથી. સારો પ્રસંગ આવે ત્યારે ખર્ચ કરે અને ખર્ચીને પણ આખા ગામને જમાડે. દશેરા આવે એટલે ગામમાં મહાજન ભાવ બોલે. એમાં પણ કેટલી દૃષ્ટિ હતી ? આખા ગામનો હિસાબ એને ત્યાં રહે એટલે ખાનાર અને ખેડનાર બંનેને પોષાય એવા ભાવ નક્કી કરી આપે.
આજે આપણે ચારે બાજુએ કંટ્રોલ કાઢી નાખવાની વાતો સાંભળીએ છીએ. ખેડૂતને થાય છે કે કંટ્રોલ છે એટલે સારા ભાવ આવતા નથી; વેપારીને થાય છે કે કંટ્રોલ જાય તો ગમે તે ભાવે સારું ખાઈ શકીએ. આમ નૃત્ય કરતા કરતા આપણે સૌ મૃત્યુના મોંમાં ધસી રહ્યા છીએ. આ બધા જ નાશ પામવાના છે. વેપારીને લાગે છે અમે મરી રહ્યા છીએ. આજે ખેડૂત હસે છે પણ જો આ ને આ વૃત્તિ રહી તો તેઓ પણ મરવાના છે.
આજે તો જે હોય તે વેપાર કરવા લાગે છે. કોઈને મજૂરી કરી કાંઈ પેદા કરવું ગમતું નથી. કોઈ ચાની દુકાન ખોલે છે તો કોઈ કટલરીની. આ બધો શું વેપાર છે ? આ બધી લૂંટ છે. ખરી રીતે તો લોકોના હિતની દૃષ્ટિએ વ્યવસ્થા પૂરતાં બેપાંચ કુટુંબો જોઈએ. પણ આજે તો સૌ કોઈનું મોં પૈસા તરફ છે.
આજ સુધી સાંભળતો કે દાણા નથી. હમણાં સૌરાષ્ટ્રમાં સાંભળ્યું રૂ નથી. ત્યાં તો વળી બૂમ પડે છે શણ ખૂટે છે. ગોળ ખૂટે છે, ખાંડ ખૂટે છે. ગાયોવાળા કહે છે ગોચર નથી. ખરેખર આ તો એવો કોયડો છે કે કોઈ પણ સરકાર એને ઉકેલતાં હારી જાય. કારણ કોઈને કાંઈ કરવું નથી. સૌને ખાવું છે; પોતાની ઇચ્છા મુજબ, બધું જ તકલાદી પેદા થાય છે. તમે ઘઉંના પ્રદેશમાં વસો છો એટલે ઘઉં દેખાય છે પણ એકંદરે ખૂટ્યું છે. એટલે આપણે સૌએ મર્યાદામાં રહેવું પડશે. આપણી સરકાર આપણામાંથી જ ઊભી થઈ છે એ પણ આપણે ભૂલી ગયા છીએ. એટલે જો વેપારી સમજે અને બુદ્ધિ દેશને માટે વાપરે તો એમની બુદ્ધિ દેશને બચાવી શકે. ખેડૂતો સહકારી ખેતી કરે તો જ જીવી શકે. આ બધા કરતાંય અગત્યની વસ્તુ તો એ છે કે બીજા ઉ૫૨ આધાર રાખી હવે આપણે જીવી શકીશું નહિ. જે બહારથી કશું વેચાતું નથી લાવતો તે છે સાચો ખેડૂત. આવું કરશે તો જ એ ટકશે. જો પૈસાની પાછળ પડ્યા તો ગયા સમજવા.
સાધુતાની પગદંડી
૫૫