________________
તા. ૧૫-૧૦-૫૦ :
કોઠમાં વેપારીઓની સભામાં રવિશંકર મહારાજનું પ્રવચન
ભાલનળકાંઠાનું આર્થિક નિયોજન ક૨વાની દૃષ્ટિએ મુનિશ્રી સંતબાલજીના સાંનિધ્યમાં વેપારીઓની કોઠમાં સભા રાખવામાં આવી હતી. તે સભામાં અચાનક પૂ. રવિશંકર મહારાજ આવી પહોંચ્યા. તે સભાને ઉદ્દેશીને વેપારી વર્ગની કુનેહ અંગે વાત કરતાં તેમણે કહ્યું :
“રાહતના કામ અંગે મારે ઇંટો પડાવવી હતી.
ગામના એક વેપારીને થયું આ ભલો માણસ કુટાઈ મરશે. એટલે એક દિવસ એ વેપારીએ મને બોલાવ્યો અને કહ્યું : ‘તમે બેસો, હું ઈંટો પડાવી આપીશ.’
મેં કહ્યું : ‘કેટલા પૈસા જોઈશે ?' વેપારીએ કહ્યું : ‘એક પણ પૈસાની જરૂર નથી.' હવે ગામમાં જઈ સાદ પડાવો કે જેને ઇંટો પડાવવી હોય તે શેઠને મળી જાય. જરૂરવાળા લોકો પાસેથી હજારે બે રૂપિયા અનામતના લીધા. પછી ઇંટ પાડનાર અને પવનારને બોલાવ્યા. કોન્ટ્રાક્ટ કર્યો. અનામત આવેલા પૈસામાંથી ઈંટ પાડનારને ઉંચક પૈસા આપ્યા. ઈંટો પાકી એટલે ફરીથી સાદ પડાવ્યો. જેમણે નોંધાવી હોય તે બીજા ચાર રૂપિયા આપી ઈંટ લઈ જાય. શેઠની ગણતરીએ ઇંટ સાડાપાંચ રૂપિયે પડી હતી એટલે મેં કહ્યું, ‘આઠ આના વધારે શા માટે ?' ‘તમે જુઓ તો ખરા.' શેઠે કહ્યું. બહાર ઈંટો નવથી દસ રૂપિયે હજાર વેચાતી હતી. શેઠે ગાદી તકિયા ઉપરથી ઊઠ્યા વગર લોકોને છ રૂપિયે ઇંટ આપી અને પાછળથી જે ઈંટો વધી તે પેલા વધારાના આઠ આનામાં ખરીદી લીધી. એ ઇંટો મને આપી કહ્યું, લો હવે આ ઈંટોનું જે કરવું હોય તે કરો. આ ઇંટોમાંથી તે ગામમાં પુસ્તકાલય બન્યું.
આવા તો એક નહિ પણ અનેક અનુભવો થઈ ગયા. મને લાગે છે કે જે ગણતરી અને વ્યવસ્થાશક્તિ વાણિયા પાસે છે તે બીજા પાસે નથી. જો એનામાં ભાવના ભળે તો એ ખરેખર ખૂબ જ ઉપયોગી થઈ પડે. વગર પૈસે અને ઓછામાં ઓછા ખર્ચે વધુ સેવા કરી શકે.
આપણી સંસ્કૃતિમાં મહાજનનું આવું સ્થાન હતું. તે ગામની વચ્ચે રહે. ગામમાં સુખદુઃખ જુએ અને સૌનો ભેરુ બને. ખેડૂત જો ગરીબ થઈ ગયો હોય તો કોઈની ભેંસ તો કોઈના બળદ અપાવીને પણ ઉગારી લે, અને આ બધું કરવા
સાધુતાની પગદંડી
૫૪
