________________
અહીં કરેલ પ્રવચનોમાંથી એક અગત્યનું નીચે આપ્યું છે.
સામાન્ય રીતે શરીરને જડ કહેવામાં આવે છે, પણ જો જડ હોય તો આશા-નિરાશાના પડઘા ન પડત. આત્માની અશુદ્ધિથી દેહની અશુદ્ધિ થાય છે, અને દેહની શુદ્ધિથી શુદ્ધિ થાય છે. કોઈપણ શુદ્ધિનો આધાર તેના વાપરનાર ઉપર છે. શરીરમાં બેઠેલો આત્મા સારી વૃત્તિઓને અનુસરે તો ઊંચે જાય, અને નબળી વૃત્તિઓને અનુસરે તો નીચે જાય. સ્વર્ગ અને નરક એ માનસિક ભૂમિકામાં જ થાય છે. માણસમાં પડેલી ટેવોથી ગીતામાં વર્ણવ્યા પ્રમાણે કેટલીક વખત ન ઈચ્છે તોપણ, પ્રસંગ બને ત્યારે તેને આધીન થઈ જ જાય છે. એટલા માટે જાગ્રતિની ખૂબ જરૂર છે. નહીંતર પડી જવાનો ભય રહે છે. એટલા માટે આપણા ડાહ્યા પુરુષોએ બહુ પ્રવૃત્તિમાં ન પડવાનો આગ્રહ રાખ્યો હતો. તેમ છતાં આંતર કે બાહ્ય કોઈ ને કોઈ પ્રવૃત્તિ તો કરવી જ પડે છે. એના મૂળમાં જોઈશું તો પ્રકૃતિ મૂળે દોષિત નથી, પ્રકૃતિમાં રજ-તમ અને સાત્વિક ગુણ ભરેલા છે. આપણી દરેક પ્રવૃત્તિમાં જાગૃતિ રાખવા મથીએ. એજ રીતે મલિનતા પણ કાઢીએ.
કેટલાંક સૂત્રો માનવ જાતને પ્રેરણા આપે છે. જેમકે, “યથા રાજા તથા પ્રજા.” આ સૂત્ર સહેજે નથી ઊભાં થયાં તે વખતે પ્રજાનું ઘડતર અને માનસ એવા પ્રકારનું હતું.
પણ કેટલીક વખતે કેટલાંક સૂત્રોમાં યુગપ્રમાણે ફેરફાર પણ કરવો પડે છે. એ કોણ કરી શકે? એને આપણે યુગ કે કાળ બળ કહીએ છીએ. પણ એ કાળ કોણ ? મોટો જનસમુદાય જે વિચારો કરે, તેવો તે કાળ બને છે. આજે આપણે કહીએ છીએ : ખેડે તેની જમીન ? આ અથવા તો આવી બીજી કોઈ બાબત હોય, વિચાર વહેતો મૂક્યા પછી એ જાણવું જોઈએ કે એનું પરિણામ કેવું આવશે? પસ્તાવું તો નહીં પડે ને ? જેવા વિચાર કરીએ તેવા સજાતીય વિચારો એકત્ર થઈ મોટી તાકાત ઊભી કરે છે. એટલા માટે સમાજ આગળ વિચાર મૂકનારાઓએ ખૂબ વિચાર કરી, સાચો વિચાર મૂકવો જોઈએ.
અહીં ગામના સ્થાનિક પ્રશ્નો કેટલાક હતા તેથી માંહોમાંહે કોમોને મનદુઃખ રહ્યા કરતું. આ અઠવાડિયું રહ્યા તે દરમિયાન-ભરવાડોના ભેલાણના, પઢારોની રોજીના, ખેડૂતોના તેમજ વ્યક્તિગત અને સમાજગત અનેક પ્રશ્નો
૧૦
સાધુતાની પગદંડી
