________________
કલેવર જુદી વસ્તુ છે, આત્મા (ચેતન) જુદી વસ્તુ છે. કંઠી, તિલક, માળા વ. ધર્મની ક્રિયા કહી શકાય પણ એ ધર્મ નથી. ચેતના ના હોય તો બાહ્ય ક્રિયા એકડા વગરના મીંડા બરાબર છે. જો આ વાત ખરી હોય તો જ્યારે મારી નજર તિજોરી ઉપર ગઈ કે ધર્મથી ધન થાય છે તે વાત સાચી કે ધનથી ધર્મ થાય છે તે વાત સાચી ? ધર્મ આગળ ધન ચરણ ચૂમે છે તે વાત સાચી છે. જગતની સર્વ રિદ્ધિસિદ્ધિ જેનાં ચરણ ચૂમે છે. તેને ચોકીદાર કેમ રાખવો પડે છે ? કેમ તેની સંભાળ રાખવી પડે છે? ધર્મને તો કોઈ લૂંટી શકે નહિ. ચોર ચોરી શકે નહિ, ધર્મ તો પોતે જ આપે છે તે લેતો નથી.
મહાત્માજીએ જે કંઈ વિજય મેળવ્યો છે તે ધર્મથી મેળવ્યો છે. ધર્મ એ કઈ વસ્તુ ? ટોપી તિલક? ના ! સત્યનો આગ્રહ. જે કંઈ સત્ય સમજાયું હોય તેને પકડી રાખવું તે ધર્મ ! ત્યારે સવાલ એ થયો કે પોતે માન્યું તે સાચું કે બીજાને લાગ્યું તે સાચું ? તેમાંથી સમન્વય આવ્યો. ધર્મ તો એવી ચીજ છે કે આવી હોય તો ખસેજ નહિ. આજનો ધર્મ બીએ છે બહુ, હું ક્યાંક જઈશ અને કદાચ તૂટી જશે તો ? કાચના વાસણની બીક લાગે તેમ એની એટલી બધી ચોકી રાખવી પડે આને અડે તો જડ થઈ જાય. પારસમણિ લોઢાને અડે તો સોનું થઈ જાય. તુલસીદાસે કહ્યું,
“આધિ મેં આધી ઘડી આવી પુની આ,
તુલસી સંગત સાધુ કી કટે કોટી અપરા.” ત્યારે બહુ વિચારતાં મને લાગ્યું કે મારા આ વેશ (પહેરવેશ)માં હું કેટલું કરી શકે? પાપનાં કારણો તો ચારે બાજુ ચાલ્યાં આવે છે, પણ જેટલી આસક્તિ એટલું પાપ એ સમજાયું. રેડિયાની ચાવી ખૂલી રાખીએ તો વાગે, બંધ કરો તો બંધ થાય, ત્યારે શું વ્યવસ્થા બંધ થઈ ગઈ હશે ? ના, ચાવી બંધ છે. કર્મ તો આજે ચારે બાજુથી ચાલ્યાં આવે છે, પણ આપણે ઇચ્છીએ ત્યારે આપણી પાસે આવે છે. આસક્તિ એ બંધન છે.
મહાત્માજી કહેતા, વિકારો-વિકલ્પો મને બહુ આવે ત્યારે મારો ચોકીદાર તેની ચોકી કરે છે. તે ના કહે તો ના ચાલે.
કાલિકાચાર્યે હથિયાર હાથમાં પકડીને શ્રાવિકાને છોડાવ્યાં પછી પ્રાયશ્ચિત કર્યું, એમણે હથિયાર ના છૂટકે લીધાં હતાં. એટલું સમજી જાઓ તો કંઈ વાંધો
સાધુતાની પગદંડી
૧૪૩
