________________
ઓછામાં ઓછી જરૂરિયાત અને બીજી બાજુ જોઈતી ચીજો પોતાના શ્રમથી મેળવી લેવી. ચેતના અને ચેતન સાથેના સંબંધને સમજી લેવો. એ નયી તાલીમનો આદર્શ છે. અને એમાંથી જ જીવનની કેળવણી મળે છે. દા.ત. અનાજ કે કપાસ ઉગાડીએ છીએ ત્યારે ભૂમિ સાથેનો જે સંબંધ થાય છે, તે દ્વારા ઈશ્વર સાથેનો સંબંધ અને તેના વિજ્ઞાનનો ખ્યાલ થાય છે. ત્યાર પછી કપાસ આવે છે. તેને વિણતાં, પીંજતાં, પૂણી બનાવતાં, કાંતતાં, અને વણતાં જે તાદાભ્ય અનુભવાય છે. તેમાં ગણિત, ભૂગોળ, ખગોળ, ઇતિહાસ બધુંય જ્ઞાન આવી જાય છે અને એ જ સાચી કેળવણીનો આનંદ છે.
અંતમાં તેઓશ્રીએ કહ્યું કે હું ત્યાગની વાત કહું એટલે આપને બધાને આંચકો. લાગતો હશે. પણ મને અનુભવ છે કે દિલનો ત્યાગ હશે તો કોઈ ચીજની ત્રુટિ નહિ રહે, જોઈતી વસ્તુ દોડતી આવશે. પણ આપણે ખરેખર પાયાની કેળવણી આપવા ઇચ્છતા હોઈશું તો ત્યાગપૂર્વકના ચારિત્ર્યનું એક જ નિશાન સામે રાખવું જોઈશે. એ
ખ્યાલ જગતો રાખવો પડશે. રખે આ પાયાની કેળવણી આપણા ચાલુ યાંત્રિક શિક્ષણના ચોકઠામાં ન પુરાઈ બેસે !
સને ૧૯૫૧ ની ડાયરી
૦ તા. ૧-૧-૫૧ ઃ મ બા
ભૂદરપરાથી નીકળી મકરબા આવ્યા. અંતર સાડા ચાર માઈલ હશે. આ ગામ સરખેજના રોજા નજીકમાં આવેલું છે. રાત્રે પ્રાર્થના પછી સભામાં મહારાજશ્રીએ સાચો ધર્મ કોને કહેવાય અને સમાજ નીતિથી કેમ ચાલે, ને ગામડાં સ્વાવલંબી કેમ બને તે વિશે કહ્યું હતું. તે માટે જરૂરિયાતો ઓછી કરવા અને દૂધ વેચી ચા લાવવાથી થતું નુકસાન સમજાવ્યું હતું. • તા. ૨-૧-૫૧ : તેલાવ
મકરબાથી નીકળી તેલાવ આવ્યા. અંતર સાડા પાંચ માઈલ. અહીંથી સાંજના વિહાર કરી સાણંદ આવ્યા. અંતર સાડા ચાર માઈલ. ઉતારો કામરિયા પટેલની ધર્મશાળામાં રાખ્યો હતો.
૧૦૨
સાધુતાની પગદંડી
