________________
• તા. ૨-૧-૫૧ થી ૮-૧-૫૧ : સાણંદ
અહીંના નિવાસ દરમિયાન એક દિવસ હરિજન વાસમાં રોકાયા હતા. તા. ૬ ઠ્ઠી ના રોજ તાલુકા સમિતિના મકાનમાં આજુબાજુનાં ૧૫ ગામના ખેડૂતોનું એક સંમેલન રાખ્યું હતું. ડૉ. શાન્તિભાઈએ મહારાજશ્રીનો પરિચય આપી ખેડૂત અને ખેડૂતમંડળ અંગે કહ્યું. તેમાં પછી અંબુભાઈએ ખેડૂતમંડળ શા માટે ? ન્યાય અને નાણાં ક્યાંથી લાવવાં, બીજી સોસાયટી અને ખેડૂત મંડળની સોસાયટી વચ્ચેનો ભેદ, તેના નિયમો વગેરે સમજાવ્યું હતું. મહારાજશ્રીએ ખેડૂતોને આર્થિક, નૈતિક અને રાજદ્વારી ઉન્નતિ કેમ થાય તે વિગતવાર સમજાવ્યું હતું. અન્યાયને સહેવો નહીં અને અન્યાય કરવો નહીં. નીતિથી ચાલવું, આટલું કરશું તો લક્ષ્મી બારણાં ઠોકતી આવશે. સરકારી કોઈ કાયદો ખરાબ નથી. આપણે અવળા ચાલીએ છીએ તેથી કાયદો આવે છે. એક સ્ત્રી વેચી બીજી ત્રણ કરીએ છીએ એટલે સ્ત્રીને એક પુરુષ તેમ પુરુષને એક જ સ્ત્રી માટે કાયદો થયો. જમીનદારો ખોટી રીતે ચાલ્યા એટલે ગણોતધારો આવ્યો. એટલે નીતિથી ચાલીશું તો બધી રીતે સુખી થઈશું.
* * * સાણંદના નિવાસ દરમિયાન બે રાત્રિ હરિજન વાસમાં નિવાસ કર્યો હતો. અહીં ભંગી ભાઈઓની સહકારી મંડળી ચાલે છે. અને તેમની હાઉસીંગ સોસાયટીની તૈયારી ચાલે છે. ભાલનળકાંઠા પ્રાયોગિક સંઘ તરફથી ઋષિ (ભંગી) બાલમંદિર ચાલે છે. હમણાં જ તેનું સાદું અને કલાત્મક ચિત્રોથી સુશોભિત દીવાલોવાળું મકાન તૈયાર થયું છે. એનાં કાર્યકર ભાઈબહેનોના પ્રયત્નથી બાળકોએ ગીતો, રાસ, ગરબા વગેરે સુંદર કાર્યક્રમ કરી બતાવ્યો. આ સભામાં સવર્ણો, વણકરો, ભંગી લોકો વગેરે સૌ મોટી સંખ્યામાં એકત્ર થયાં હતાં. તેમાં મહારાજશ્રીએ પ્રવચન કરતાં જણાવ્યું કે, મારે તમને શો ઉપદેશ આપવો ? તમારી પાસે બધું જ છે. જે કેટલુંક કાઢી નાખવા જેવું છે તે કાઢી નાખીએ તો તમારી પાસે સૌથી ઉત્તમ વસ્તુ શ્રમની મૂડી છે. એ મૂડીનું સ્થાન આજે ભલે છેલ્લું હોય પણ ભવિષ્યમાં એનું સ્થાન પહેલું હશે. કેટલેક ઠેકાણે એ મૂડી વ્યક્તિગત નથી તેને વ્યવસ્થિત કરવાની અને જરૂર હોય ત્યાં કામે લગાડવાની જરૂર છે. આમાં સવર્ણોનો સાથ હશે તો કામ વહેલું થશે. સાધુતાની પગદંડી
૧૦૩
