________________
મહારાજશ્રી : ફકીરી, ઉચ્ચ જીવન અને દિવ્ય વિચારો; એ અહીંનું ઉચ્ચ જીવન છે. તમારે ત્યાં આર્થિક દૃષ્ટિથી ઊંચ નીચ જીવનની આંકણી થાય છે. એવું ધોરણ લાવવાનું અહીં શક્ય નથી. ખરી રીતે તો મનુષ્ય જીવનના આંતરિક વિકાસ તરફ જવું જોઈએ. નહિ કે બાહ્ય આડંબર તરફ.
સવાલ : કયાં સાધનોથી તેમ કરી શકાય ? પરોપકાર, સ્વાર્થત્યાગ અને સંયમથી એ રસ્તે જઈ શકાય.
જવાબ : માત્ર પૈસાથી દાન આપવું તે પરોપકાર નહિ, પણ બીજાની પાસે જઈને જાતથી સેવા કરવી તે. બીજી રીતે બધી મિલકત વિશ્વની છે એમ માનવું. જેમ કે, ખ્રિસ્તી ધર્મમાં કહ્યું છે કે ડગલો માગે તો ડગલો તો આપ પણ પહેરણ પણ આપી દે. આ પરોપકારની ઉત્કટ દશા છે.
સવાલ : એને પામવા માટે કાર્યક્રમ કેવી રીતે ગોઠવવો ?
જવાબ : શ્રમ, દકે કામ જાતે કરવાં. સ્વચ્છતા રાખવી અને પછી બીજાને માટે જીવન જીવવાની કળા શોધી લેવી. આ ત્રિવેણીથી વિશ્વયુદ્ધ અટકી શકે. સવાલ : જગત બધું જાણે છે છતાં અમલમાં નથી મૂકતું તો તેને શીખવવા માટે સાધન કર્યું ?
જવાબ : લડવાનું આવે ત્યારે હિંસક શસ્ત્રો બંધ કરીને ઉપવાસ, મૌન, તપ વગેરે દ્વારા સામા પક્ષ ઉપર અસર ઉપજાવી શકાય.
સવાલ : પ્રાણીહિંસામાં બીજા ધર્મો કરતાં જૈનધર્મમાં કઈ વિશેષતા છે ?
જવાબ : જૈનધર્મ સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ અહિંસામાં માને છે. વનસ્પતિ સુદ્ધાંને તે દૂભવતો નથી તેમ છતાં મોટાં યુદ્ધો પણ કરી શકે છે. જૈન ફિલસૂફી વસ્તુ કરતાં વસ્તુત્વ તરફ વધુ જુએ છે. તેણે આત્મતત્ત્વ ઉપર વધુ ધ્યાન આપ્યું છે. આચારામાં અહિંસા અને વિચારમાં ન એકાન્તતા (સ્યાદ્વાદ)એ એના મુખ્ય સિદ્ધાંત છે. અહિંસાનો અર્થ કોઈને ન મારવું એટલો જ નહી પણ બીજાને કેમ જિવાડવું તેની ફરજ પણ ઊભી કરી છે. કોઈનું શોષણ ન કરવું અને વધુ ન સંઘરવું એ પણ અહિંસાનો જ પ્રકાર છે.
ન
શિક્ષણનો આત્મા
(અમદાવાદના નિવાસ દરમિયાન એક દિવસ બેઝિક ઍજ્યુકેશન કૉલેજમાં પણ કાર્યક્રમ હતો. તેમાં મહારાજશ્રીએ તાલીમ લેતાં શિક્ષક શિક્ષિકા અને અધિકારીઓ સમક્ષ મૂળ પાયાની વાતો કરી. જે આજે હાઈસ્કૂલો અને કૉલેજોના પાંગરતા ફાલ આગળ એ સૂચનો જનતાને ખૂબ ઉપયોગી વાતો કહી જાય છે.)
સાધુતાની પગદંડી
૯૯
