________________
ઢાળની પોળમાં શહીદ રસિક દિન અંગેની સભામાં બોલતાં તેઓશ્રીએ જણાવ્યું કે માણસ માત્ર ખોરાક ખાઈને જ જીવતો નથી પણ તેને બીજું પણ કંઈક જોઈતું હોય છે. રસિકભાઈ જ્યારે ગોળી ઝીલવા સામી છાતીએ તૈયાર થયા હશે ત્યારે તેમનો અભ્યાસ, હિંમત અને કેટલીક માનસિક તૈયારીઓ હશે ત્યારે એ સ્થિતિ આવી હશે.
જ્યારે ચારે બાજુ દમન ચાલી રહ્યું હતું ત્યારે આવા યુવાનોએ પડકાર કર્યો કે અમે એ નહિ ચલાવી લઈએ અને તે પણ અહિંસક રીતે. આવી રાષ્ટ્ર પરત્વેની તમન્નાએ જ રસિકભાઈ શહીદ બન્યા. શહીદ એટલે બલિદાન. એમના બલિદાનના સ્મારકમાંથી આપણે એ તમન્ના જીવતી રાખવાની છે કે હવે મરીને બલિદાન આપવાનું નથી પણ જીવંત બલિદાન આપવાનું છે. તે એ રીતે કે દેશને માટે ફકીરી ધારણ કરીને ગામડાંની રચનાત્મક પ્રવૃત્તિમાં દટાઈ જઈને. આવી ફકીરી જ આવતા હિંસક પૂરને રોકનાર એક સાધન બની રહેશે.
એક દિવસ બાલ સંરક્ષણ મંડળની મુલાકાત લીધી હતી. તેમાં ગુનાહિત અને રખડુ બાળકોને સરકાર તરફથી મોકલવામાં આવે છે. ત્યાં મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું કે, એક રીતે આ બાળકોને મળતાં મને આનંદ થાય છે પણ બીજી બાજુ સમાજનું ચિત્ર જોઈને દુઃખ પણ થાય છે. આ છોકરાંને ગુના કરવાનું કેમ મન થતું હશે? તેનો સમાજે કોઈ દિવસ વિચાર કર્યો હશે ખરો? આ નાના દેખાતા ગુનેગારો ભવિષ્યમાં મોટા ગુનેગાર થવાના અને ત્યારે કેટલી બધી શક્તિ આપણી વેડફાવાની! એટલે જ્યાં સુધી આના મૂળ સુધી જઈને તેનો ઉકેલ નહિ કરીએ ત્યાં સુધી થીગડાં બહુ કામ આવવાનાં નથી.
એક દિવસ એક અમેરિકનબહેન કમારી એલિઝાબેથ મહારાજશ્રીને મળવા આવ્યાં હતાં. તેમની સાથે થયેલી વાતચીત ઉપરથી અમેરિકન પ્રજાની જિજ્ઞાસાનો કંઈક ખ્યાલ આવશે.
મહારાજશ્રીએ પૂછ્યું: “ભારતમાં આવીને આપે અમંગલ શું જોયું?”
બહુ નમ્રતાથી તેમણે જવાબ આપ્યો : “માઠું ન લગાડશો પણ મને અસ્વચ્છતા બહુ દેખાઈ છે. બીજું અહીંનું જીવનધોરણ બહુ નીચું લાગ્યું છે.”
મહારાજશ્રી : ત્યારે મંગલ શું જોયું ? એલિઝાબેથ : અતિથિ સત્કાર અને પ્રેમ બહુ જણાયો.
મહારાજશ્રી: આપ જીવનધોરણને ક્યા માપથી નીચું કહો છો? એલિઝાબેથે હસતાં હસતાં જવાબ આપ્યો : “બહુ અઘરો પ્રશ્ન છે. હું વિદ્યાર્થિની છું. એટલે કોઈ બાહોશ વ્યક્તિ જ તેનો જવાબ આપી શકે પણ આપ જ કહો ભારત કઈ રીતે વિચારે છે?
૯૮
સાધુતાની પગદંડી