________________
અમદાવાદની યાદગાર મુલાકાત કાળ પટેલ ખૂન કેસમાં જુબાની આપવા માટે મહારાજશ્રીને અમદાવાદ આવવાનું થયું હતું. એનો લાભ લઈને કેટલીયે સંસ્થાઓ અને પોળોએ તેઓશ્રીનાં પ્રવચનવાર્તાલાપ યોજ્યાં હતાં. જોકે આ વખતે તેઓશ્રીને બહુ પ્રવચન કરવાનું મન નહોતું થતું. પણ લોકોની લાગણીને વશ થઈ તેમ કરવું પડ્યું.
લગભગ બધા જ પ્રશ્નોમાં મુખ્ય પ્રશ્ન બે હતા. એક કંટ્રોલનો અને બીજો મધ્યમ વર્ગનો. કંટ્રોલ વિષે પોતાના વિચારો જણાવતાં તેઓશ્રીએ કહ્યું હતું કે કંટ્રોલથી પ્રજા ત્રાસી ગઈ છે. પ્રજામાં એને લીધે અપ્રમાણિકતા વ્યાપી ગઈ છે. અને કંટ્રોલથી જ વસ્તુની તંગી નહિ હોવાં છતાં તંગી દેખાય છે. આ વાત સાચી હોવા છતાં તેની બીજી બાજુ પણ આપણે વિચારવી જોઈએ. કંટ્રોલ એટલે સંયમ, જો પ્રજા સંયમી બને, વધુ કેમ મેળવવું તેને બદલે બીજાને વધુ કેમ આપવું એવી ભાવના જન્માવે; અને કંટ્રોલ નીકળી ગયા પછી સરખી વહેંચણી કરવાની જવાબદારી સ્વીકારે તો કંટ્રોલને આપોઆપ નીકળી જવું પડે. આજે મોટા ભાગે કંટ્રોલને કાઢી નાખવાની વાત વધુ મેળવવા માટેની હોય છે. હા, એટલું ખરું કે કંટ્રોલ પ્રજાએ જાતે માગેલા હોવા જોઈએ. નહિ કે ઉપરથી લદાયેલા. પણ જો આપણી જરૂરિયાતો વધતી જ જશે તો કંટ્રોલ બીજા સ્વરૂપે આવશે. સરકાર નહિ લાવે તો છેવટે કુદરત લાવશે.
અમદાવાદના રોકાણ દરમિયાન એક વખત શ્રી અનસૂયાબહેનના બંગલે મહારાજશ્રી ગયા હતા. ત્યાં શંકરલાલ બેંકરે એક વાત એ કરી કે ઇંગ્લેન્ડમાં મોટાં મોટાં પ્રદર્શનો ભરાય છે ત્યારે તેમાં સારામાં સારા મેકરની વસ્તુઓ મુકાય છે. અને એ રીતે પોતાના માલની માંગ પરદેશમાં ઊભી કરવામાં આવે છે.
આ રીતે ૧૯૫૨માં અમેરિકાની માર્શલ યોજના પ્રમાણે તેને મદદ મળવાની હતી તે નકારી કાઢી. પ્રજાએ નક્કી કર્યું કે દેવું એ દેશને માથે મોટામાં મોટું કલંક છે. તેમણે બીજી વાત એ કરી કે ત્યાંના સ્ત્રીમંડળો વખતોવખત મળે છે અને બજારમાં એ ચીજની ખરીદી બંધ કરે છે. પરિણામે થોડા જ દિવસોમાં એનો ભાવ ઠેકાણે આવી જાય છે. આવી શિસ્ત એ લોકોની છે. આપણી શિસ્ત જુદા પ્રકારની છે. વસ્તુ ખૂટે, ભાવ વધે ત્યારે ડબલ માંગ ઊભી કરવી. આથી કંટ્રોલ કોઈ દિવસ જઈ શકે નહિ. આપણે હવે એ આંદોલન ઊભું કરવાનું છે કે વહેંચણીની જવાબદારી પ્રજાકીય મંડળો લેવાની તૈયારી બતાવે. જો આમ નહિ કરીએ અને કંટ્રોલ નીકળી જશે તો આપણે ને આપણે ફરી કંટ્રોલની માગણી કરીશું. અને સરકારને ગાળો પણ ભાંડીશું.
સાધુતાની પગદંડી