________________
હોય છે. તેનો પ્રકાશ બહાર આવ્યા સિવાય રહેતો નથી. તેના એકેએક અંગમાંથી ધર્મ વહે છે. 'પાવન પગલાં' કરો, તેનો અર્થ એ નથી કે સ્થૂળ પગલાં પાડો પણ ધર્મના આચરણવાળી વ્યકિત અમારે ત્યાં આવે તો કંઈક ધર્મનાં આંદોલન આવે. અનીતિના અન્નથી લોહીનું ઝેર બને છે. એ ઝેર આખા સમાજમાં વ્યાપે છે.
રાજકોટના આઠ દિવસના મુકામ દરમ્યાન ભરચક કાર્યક્રમ હતો. એક દિવસ હરિજનવાસમાં થઈને સટ્ટા બજારમાં ગયા. ત્યાં હૉલવાળા ભાઈઓના આગ્રહથી સંતબાલજીએ કેટલીક સાફ સાફ વાતો કહી .
સમાજ તો પ્રવાહ જેવો છે . તેને જેમ વાળીએ તેમ વળે. બુદ્ધિશાળી જનતા જ આવું માર્ગદર્શન આપી શકે. પણ દુઃખની વાત એ છે કે સરસ શક્તિ જ આજે વાડામાં પુરાઈ ગઈ છે. તમારી શકિત જો તમે જનતા માટે વાપરો તો કેટલા ઉપયોગી થઈ શકો ! સટ્ટાની વ્યાખ્યા કરતાં તેમણે કહ્યું, જે વેપારમાં સર્જન ન હોય પણ વિનાશ હોય તેનું નામ સટ્ટો, એવો ઉત્પાદન વગરનો ધંધો વાંઝિયો હોય છે. એવો ધંધો પોતાનો અને પરનો બંનેનો નાશ નોતરે છે. વેપારનો અર્થ વિનિમય થાય છે. ઉત્પાદક પાસેથી લઈ વાપનારને પહોંચતું કરવું અને એ રીતે ઉપયોગી થવું એ એની ફરજ છે.
સટ્ટો તો જાદુગરના આંબા જેવો છે . જાદુગરનો જાદુઈ આંબો ફળ તો આપે છે પણ તે કોઈના ખાવાના ખ૫માં આવતું નથી. સટ્ટાના પૈસા પણ તેવા જ છે. માણસને જ્યારે એકદમ પૈસાદાર થઈ જવાની ઈચ્છા થાય છે ત્યારે તેની નજર સટ્ટા તરફ વળે છે. કેવી આશ્ચર્યની વાત ! ન કાંઈ આપવું કે ન કાંઈ લેવું, છતાં લાખોના સોદા, સટ્ટો કરવા જનાર કોઈ એકાદ લખપતિ થઈ ગયો હોય તેને જુએ છે, પણ હજારો ખુવાર થયા તે તો બિચારા શોધ્યા જડતા નથી.
સટોડીઆ કહે છે કે અમારા ધંધામાં વચનની ભારે કિંમત છે. તેઓ દાન પણ આપે છે. પણ આનો પાયો જ મૂળથી ખોટો છે. જ્યાં સુધી તમારા જેવો દેશનો બુદ્ધિશાળી વર્ગ સાચા સર્જન તરફ નહિ વળે, ત્યાં સુધી આપણા દેશનો ઉદ્ધાર અશક્ય છે.
રાજકોટના નિવાસ દરમ્યાન ત્યાંની રાષ્ટ્રીયશાળામાં બે વાર પ્રાર્થનામાં હાજરી આપી હતી. પ્રાર્થના બાદ પ્રવચન કરતાં મહારાજશ્રીએ કહ્યું, સમાજમાંથી જે યોગ ચાલ્યો ગયો હતો તે ગીતા ગાઈને વાસુદેવ પાછો લાવ્યા. ખરી રીતે યોગ કોઈ દિવસ જતો જ નથી, ફકત ભુલાઈ જાય છે એને મહાપુરુષો જન્મીને તેને જાગૃત કરે છે. અસ્પૃશ્યતા આપણે ત્યાં હતી જ નહિ છતાં આજે આપણા સમાજમાં તે ઘર કરી ગઈ છે. માણસના જીવનમાં જ્યારે સદ્ગુણોનો વિકાસ થાય છે ત્યારે તે ઊંચે જાય છે. તે
સાધુતાની પગદંડી
es