________________
૨૦૦
પ્રતિક્રમણ સૂત્ર વિવેચન-૨
ગયો. રાજાએ દિગંબરોને પણ દરબારમાં બોલાવ્યા અને બંને પક્ષની કન્યાઓ પાસે ચૈત્યવંદન સૂત્ર કહેવડાવવા આજ્ઞા કરી.
શ્વેતાંબર કન્યાઓએ સિદ્ધાણંબુદ્ધાણંની જેવી ત્રણ ગાથા કહી કે તુરંત જ અંબિકાદેવીએ તેણીનાં મુખે વાસ કરીને બ્રિસિદરે એ ચોથી ગાથા કહી. તે વખતે ત્રીજી ગાથામાં “તારે) ન વ નારિ વા” શબ્દો હોવાથી દિગંબરો સ્ત્રીને મોક્ષ થાય તેવું ન માનતા હોવાથી આ સ્તુતિ પોતાની છે તેમ ન કહી શક્યા.
(જો કે આ કથા “સિદ્ધાણં બુદ્ધાણં'માં બીજે ક્યાંય જોવામાં આવી નથી.)
- ચૈત્યવંદન ભાષ્યમાં આને દશમો અધિકાર કહ્યો છે. અર્થાત્ આ ગાથા ત્યાં સ્વીકારી છે.
૦ હવે સિદ્ધાણંબુદ્ધાણંની પાંચમી અને છેલ્લી ગાથાનું વિવરણ કરીએ છીએ - આ ગાથામાં ચોવીશ જિનની સ્તુતિ કરાયેલ છે–
• દત્તરિ દૃ રસ તો ૩ - ચાર, આઠ, દશ અને બે. – સામાન્યથી જોતાં તો આ માત્ર સંખ્યાઓ હોય તેવું લાગે.
– પણ પછીના ચરણમાં તેનો સરવાળો કરીને ચોવીશની સંખ્યા દ્વારા આ સંખ્યાને વિશેષ અર્થમાં પ્રતિપાદિત કરી છે.
– આ વિશેષ અર્થ તથા સમગ્ર ગાથાના અન્ય અર્થોનું વિવરણ આ ગાથાને અંતે જુદી જુદી રીતે કરાયેલ છે.
– આ ચરણમાં છેલ્લે ‘' એવો પાઠ મૂક્યો છે. આવશ્યક સૂત્ર, યોગશાસ્ત્ર આદિમાં આ જ પાઠ છે, વ્યવહાર પ્રસિદ્ધ પાઠમાં ‘’ પછી ‘' ને બદલે “' છે અને “હોયએમ સાથે જ નોંધાયેલ છે. પરંતુ અર્થની દૃષ્ટિએ ‘રો મ' યોગ્ય પાઠ જણાય છે.
• વંતિના નિવર વચ્ચીd - (એ રીતે) ચોવીશે જિનવરોને મેં વાંદ્યા છે - મારા વડે વંદાયેલા છે.
૦ ચંદ્રિકા - વંદાયેલા, વંદન કરાયેલા. ૦ લિવરી - જિનવરો - વિવેચન જુઓ સૂત્ર-૮ ‘લોગસ્સ ૦ ૩થ્વીનં - ચોવીશ (એક સંખ્યા છે)
- આ રીતે ચાર, આઠ, દશ અને બે એ પ્રમાણે ચોવીશ જિનવરો મારા વડે વંદાયેલા છે. આ જિનેશ્વરો કેવા છે ? તે કહે છે–
• પરમ-નિરિણા - પરમાર્થથી કૃતકૃત્ય થયેલા, ૦ પરમ એટલે ઉત્તમ, શ્રેષ્ઠ, ઉત્કૃષ્ટ, અત્યંત કે મુખ્ય. ૦ અર્થ - એટલે પ્રયોજન, ધ્યેય કે સારાંશ. ૦ પરમાર્થ - મુખ્ય કાર્ય, મુખ્ય ધ્યેય, અત્યંત સારરૂપ મોક્ષ. ૦ નિટ્ટિ - નિષ્ઠિત, પુરું થયેલું છે. ૦ પટ્ટા - અર્થ, ધ્યેય આદિ. -૦- પરમઠનિઠિઅઠા' - જેમણે મોક્ષ મેળવવા રૂ૫ પોતાનું કાર્ય પૂર્ણ
