________________
७८
प्रथमः पादः
(सूत्र) उतो मुकुलादिष्वत् ।। १०७।।
(वृत्ति) मुकुल इत्येवमादिषु शब्देषु आदेरुतोऽत्वं भवति । मउलं मउलो। मउरं। मउडं। अगरुं। गरुई। जहुट्ठलो जहिट्ठिलो । सोअमल्लं । गलोई। मुकुल। मुकुर। मुकुट। अगुरु। गुर्वी । युधिष्ठिर । सौकुमार्य। गुडूची। इति मुकुलादयः। क्वचिदाकारोपि । विद्रुतः । विद्दाओ ।
(अनु.) मुकुल, इत्यादि प्रकारच्या शब्दांमध्ये, आदि उ चा अ होतो. उदा. मउलं....गलोई. (यांचे मूळ संस्कृत शब्द क्रमाने असे:-) मुकुल....गुडूची. असे हे मुकुल इत्यादि शब्द आहेत. क्वचित् ( उ चा) आकार ( = आ) सुद्धा होतो. उदा. विद्रुतः विद्याओ.
( सूत्र ) वोपरौ ।। १०८ ।।
( वृत्ति) उपरावुतोऽद् वा भवति । अवरिं उवरिं ।
(अनु.) उपरि या शब्दात, उ चा अ विकल्पाने होतो. उदा. अवरिं, उवरिं.
( सूत्र ) गुरौ के वा ।। १०९।।
(वृत्ति) गुरौ स्वार्थे के सति आदेरुतोऽद् वा भवति । गरुओ गुरुओ । क इति किम्। गुरु।
(अनु.) गुरु या शब्दात, पुढे स्वार्थे क हा प्रत्यय आला असताना, आदि उ चा विकल्पाने अ होतो. उदा. गरुओ, गुरुओ. (पुढे स्वार्थे) क (हा प्रत्यय) असताना, असे का म्हटले आहे ? ( कारण पुढे स्वार्थे क प्रत्यय नसल्यास उ चा अ होत नाही. उदा. ) गुरु.
( सूत्र ) इभ्रुकुटौ ।। ११० ।।
( वृत्ति) भ्रुकुटावादेरुत इर्भवति । भिउडी ।
(अनु.) भ्रुकुटि या शब्दात आदि उ चा इ होतो. उदा. भिउडी.
