________________
प्राकृत व्याकरणे
जसि।।
एइ ति घोडा एह थलि एइ ति निसिआ खग्ग ।
एत्थु मुणीसिम जाणिअइ जो न वि वालइ वग्ग ।। ४।। एवं विभक्त्यन्तरेष्वप्युदाहार्यम् ।
(अनु.) अपभ्रंश भाषेत विभक्ति प्रत्यय पुढे असताना नामाच्या अन्त्य स्वराचा दीर्घ आणि ह्रस्व स्वर प्रायः होतो. उदा. सि (प्रत्यय) पुढे असताना :ढोल्ला... दिण्णी ।।१।।; संबोधनात : - ढोल्ला मइँ...विहाणु ।।२।।; स्त्रीलिंगामध्ये :- बिट्टीए... पट्ठि || ३ || ; जस् (प्रत्यय) पुढे असताना :एइ ति...वग्ग ।।४।।. याचप्रमाणे इतर विभक्तींच्या बाबतीतही उदाहरणे घ्यावयाची आहेत.
( सूत्र ) स्यमोरस्योत् ।। ३३१।।
( वृत्ति) अपभ्रंशे अकारस्य स्यमोः परयोः उकारो भवति ।
दहमुहुर भवण - भयंकरु तोसिअ - संकरु णिग्गउ रह - वरि चडिअउ । चउमुहु छंमुहुझाइवि एक्कहिं लाइव णावइ दइवें घडिअउ ।।१।।
(अनु.) अपभ्रंश भाषेत सि आणि अम् (हे प्रत्यय) पुढे असताना ( शब्दातील अन्त्य) अकाराचा उकार होतो. उदा. दहमुहु..... घडिअउ .
३५७
( सूत्र ) सौ पुंस्योदवा ।। ३३२ ।।
( वृत्ति) अपभ्रंशे पुल्लिंगे वर्तमानस्य नाम्नोऽकारस्य सौ परे ओकारो वा भवति ।
अगलिअ३-नेह-निवट्टाहं जोअण - लक्खु वि जाउ ।
वरिस-सएण वि जो मिलइ सहि सोक्खहँ सो ठाउ ।। १ ।।
१ एते ते अश्वाः (घोडा) एषा स्थली एते ते निशिताः खड्गाः ।
अत्र मनुष्यत्वं (पौरुषं) ज्ञायते यः नापि वालयति वल्गाम् ।।४।।
२ दशमुखः भुवनभयंकर : तोषितशंकरः निर्गतः रथवरे (रथोपरि) आरूढः । चतुर्मुखं षण्मुखं ध्यात्वा एकस्मिन् लगित्वा इव दैवेन घटितः ||१||
३ अगलितस्नेहनिर्वृत्तानां योजनलक्षमपि जायताम्।
वर्षशतेनापि यः मिलति सखि सौख्यानां स स्थानम् ।।१।।
