________________
३३८
चतुर्थः पादः
(सूत्र) अत एत्सौ पुंसि मागध्याम् ।। २८७।। (वृत्ति) मागध्यां भाषायां सौ परे अकारस्य एकारो भवति पुंसि पुल्लिङ्गे। एष
मेषः। एशे मेशे। एशे पुलिशे। करोमि भदन्त। करेमि भन्ते। अत इति किम् ? णिही। कली। गिली। पुंसीति किम् ? जलं। यदपि पोराणमद्धमागहभासानिययं हवइ सुत्तं इत्यादिनार्ष स्य अर्धमागधभाषानियतत्वमाम्नायि वृद्धस्तदपि प्रायोऽस्यैव विधानान्न वक्ष्यमाणलक्षणस्य। कयरे३ आगच्छइ। से४ तारिसे दुक्खसहे
जिइन्दिए। इत्यादि। (अनु.) मागधी भाषेत पुंसि म्हणजे पुल्लिंगात सि (हा प्रत्यय) पुढे असता (शब्दातील
अन्त्य) अकाराचा एकार होतो. उदा. एष...भन्ते. अकाराचा (एकार होतो) असे का म्हटले आहे ? (कारण इतर स्वरांचा एकार होत नाही. उदा.) णिही...गिली. पुल्लिंगात असे का म्हटले आहे ? (कारण इतर लिंगात असा एकार होत नाही. उदा.) जलं. (जैनधर्मीयांची) 'प्राचीन सूत्रे अर्धमागधी भाषेत आहेत', इत्यादि वचनाने वृद्ध माणसांनी जरी आर्ष म्हणजे अर्धमागध भाषा आहे असे सांगितले आहे तरी ते सुद्धा प्रायः (आता प्रस्तुत ठिकाणी सांगितलेल्या) या नियमाला अनुसरून आहे (यापुढे) सांगितल्या जाणाऱ्या नियमांना अनुसरून नाही (हे लक्षात ठेवावे). उदा. कयरे... जिइन्दिए इत्यादि.
(सूत्र) र-सोर्ल-शौ ।। २८८॥ (वृत्ति) मागध्यां रेफस्य दन्त्यसकारस्य च स्थाने यथासङ्ख्यं
लकारस्तालव्यशकारश्च भवति। र। नले। कले। स। हंशे६। शुदं। शोभणं। उभयोः। शालशे। पुलिशे। लहश-वशनमिल-शुल-शिल-विअलिद-मन्दाल-लायिदंहि-युगे।
१ एषः पुरुषः। २ क्रमाने :- निधि, करिन्, गिरि ३ कतरः आगच्छति। ४ स: तादृशः दुःखसहः जितेन्द्रियः। ५ क्रमाने - नर, कर ६ क्रमाने :- हंस, श्रुत, शोभन ७ क्रमाने :-सारस, पुरुष ८ रभस-वश-नमनशील-सुर-शिरस्-विगलित-मन्दार-राजित-अंघ्रि-युगः। वीर-जिनः प्रक्षालयतु मम सकलं अवद्य-जम्बालम्।।
