________________
३२८
चतुर्थः पादः
अर्जितम्। छित्तं स्पृष्टम्। निमिअं स्थापितम्। चक्खिअं आस्वादितम्। लुअं लूनम्। जढं त्यक्तम्। झोसिअं क्षिप्तम्। निच्छूढं उवृत्तम्।
पल्हत्थं पलोट्टं च पर्यस्तम्। हीसमणं हेषितम्। इत्यादि। (अनु.) अप्फुण्ण इत्यादि शब्द, आक्रम इत्यादि धातूंच्या स्थानी क्त (या प्रत्यया)
सह निपात म्हणून विकल्पाने येतात. उदा. अप्फुण्णो आक्रान्तः...हेषितम्, इत्यादि.
(सूत्र) धातवोऽर्थान्तरेऽपि ।। २५९।। (वृत्ति) उक्तादर्थादर्थान्तरेऽपि धातवो वर्तन्ते। बलि: प्राणने पठित: खादनेऽपि
वर्तते। बलइ। खादति प्राणनं करोति वा। एवं कलि: सङ्ख्याने संज्ञानेऽपि। कलइ। जानाति सङ्ख्यानं करोति वा। रिगिर्गतौ प्रवेशेऽपि। रिगइ। प्रविशति गच्छति वा। काङ्क्षतेर्वम्फ आदेशः प्राकृते। वम्फइ। अस्यार्थः। इच्छति खादति वा। फक्कतेस्थक्क आदेशः। थक्कइ। नीचां गतिं करोति विलम्बयति वा। विलप्युपालम्भ्योमुख आदेशः। झङ्खइ। विलपति उपालभते भाषते वा। एवं पडिवालेइ। प्रतीक्षते रक्षति वा। केचित् कैश्चिदुपसर्गनित्यम्। पहरइ। युध्यते। संहरइ। संवृणोति। अणुहरइ। सदृशीभवति। नीहरइ। पुरीषोत्सर्ग करोति। विहरइ। क्रीडति। आहरइ। खादति। पडिहरइ। पुनः पूरयति। परिहरइ। त्यजति। उवहरइ। पूजयति। वाहरइ। आह्वयति। पवसइ। देशान्तरं गच्छति। उच्चुपइ चटति। उल्लुहइ।
नि:सरति। (अनु.) उक्त (सांगितलेल्या) अर्थाखेरीज इतर अर्थांनीही धातु (प्राकृतमध्ये वापरलेले)
असतात. उदा. बल् (बलि) हा प्राणन या अर्थी सांगितलेला आहे; तो खादन या अर्थी सुद्धा असतो. (त्यामुळे) बलइ (म्हणजे) खादति (खातो) किंवा प्राणनं करोति (श्वासोच्छवास करतो). याचप्रमाणे कल् (कलि) (हा धातु) संख्यान (तसेच) संज्ञान (या अर्थी) सुद्धा असतो. उदा. कलइ (म्हणजे) जानाति (जाणतो) किंवा संख्यानं करोति (गणना करतो). रिग् (रिगि) (हा धातु) गति (तसेच) प्रवेश (या अर्थी) सुद्धा असतो. उदा.