________________
३२२
चतुर्थः पादः
(सूत्र) चि-जि-श्रु-हु-स्तु-लू-पू-धूगां णो ह्रस्वश्च ।। २४१।। (वृत्ति) च्यादीनां धातूनामन्ते णकारागमो भवति एषां स्वरस्य च ह्रस्वो भवति।
चि चिणइ। जि जिणइ। श्रु सुणइ। हु हुणइ। स्तु थुणइ। लू लुणइ। पू पुणइ। धुग् धुणइ। बहुलाधिकारात्क्वचिद्विकल्पः। उच्चिणइ?
उच्चेइ। जेऊण जिणिऊण। जयइ जिणइ। सोऊण सुणिऊण। (अनु.) चि इत्यादि (म्हणजे चि, जि, श्रु, हु, स्तु, लू, पू आणि धू ह्या) धातूंच्या
अन्ती णकार आगम होतो आणि यां (धातूं) च्या (दीर्घ) स्वराचा ह्रस्व (स्वर) होतो. उदा. चि चिणइ...धुणइ. बहुलचा अधिकार असल्यामुळे क्वचित् विकल्प होतो. उदा. उच्चिणइ...सुणिऊण.
(सूत्र) न वा कर्म-भावे व्व: क्यस्य च लुक् ।। २४२।। (वृत्ति) च्यादीनां कर्मणि भावे च वर्तमानानामन्ते द्विरुक्तो वकारागमो वा
भवति तत्संनियोगे च क्यस्य लुक्। चिव्वइ चिणिजइ। जिव्वइ जिणिज्जइ। सुव्वइ सुणिज्जइ। हुव्वइ हुणिज्जइ। थुव्वइ थुणिज्जइ। लुव्वइ लुणिज्जइ। पुव्वइ पुणिज्जइ। धुव्वइ धुणिज्जइ। एवं भविष्यति।
चिव्विहिइ। इत्यादि। (अनु.) कर्मणि आणि भावे (रूपात) असणाऱ्या चि इत्यादि (म्हणजे चि, जि, श्रु,
हु, स्तु, लू, पू आणि धू) धातूंच्या अन्ती द्विरुक्त वकाराचा (म्हणजे व्व चा) आगम विकल्पाने होतो आणि त्या (व्व) च्या सानिध्यामुळे क्य (प्रत्यया) चा लोप होतो. उदा. चिव्वइ...धुणिज्जइ. अशाच प्रकारे भविष्यकाळातही (रूपे होतात. उदा.) चिव्विहिइ इत्यादि.
(सूत्र) म्मश्चेः ।। २४३॥ (वृत्ति) चिगः कर्मणि भावे च अन्ते संयुक्तो मो वा भवति तत्संनियोगे
क्यस्य च लुक्। चिम्मइ। चिव्वइ। चिणिजइ। भविष्यति। चिम्मिहिइ। चिव्विहिइ। चिणिहिइ।
१ उच्चि
२ जि
३ श्रु
