________________
२५४
तृतीयः पादः
(सूत्र) क्ते ।। १५६॥ (वृत्ति) क्ते परतोऽत इत्वं भवति। हसिअं। पढिअं। नविअं। हासिअं।
पाढि। गयं नयमित्यादि तु सिद्धावस्थापेक्षणात्। अत इत्येव। झायं३।
लुअं। हअं। (अनु.) (अकारान्त धातूच्या) पुढे क्त (प्रत्यय) असता (धातूतील अन्त्य) अ चा
इ होतो. उदा. हसिअं...पाढिअं. गयं आणि नयं ही रूपे मात्र (गत आणि नत या संस्कृतमधील) सिद्धावस्थेच्या अपेक्षेने आहेत. (अन्त्य) अ चाच (इ होतो; इतर अन्त्य स्वरांचा इ होत नाही. उदा.) झायं...हअं.
(सूत्र) एच्च क्त्वातुम्तव्यभविष्यत्सु ।। १५७।।। (वृत्ति) क्त्वातुम्तव्येषु भविष्यत्कालविहिते च प्रत्यये परतोऽत
एकारश्चकारादिकारश्च भवति। क्त्वा। हसेऊण हसिऊण। तुम्। हसेउं हसिउं। तव्य। हसेअव्वं हसिअव्वं। भविष्यत्। हसेहिइ हसिहिइ।
अत इत्येव। काऊण। (अनु.) (अकारान्त धातूच्या) पुढे क्त्वा, तुम् आणि तव्य (हे प्रत्यय) तसेच
भविष्यकाळाचा (म्हणून) सांगितलेला प्रत्यय हे असताना (धातूतील अन्त्य) अ चा एकार आणि (सूत्रातील) चकारामुळे इकार होतो. उदा. क्त्वा (पुढे असता):- हसेऊण, हसिऊण. तुम् (पुढे असता):- हसेउं, हसिउं. तव्य (पुढे असता) :- हसेअव्वं हसिअव्वं. भविष्यकाळाचा प्रत्यय (पुढे असता):- हसेहिइ, हसिहिइ. (अन्त्य) अ चाच (इ आणि ए होतात;
इतर अन्त्य स्वरांचे होत नाहीत. उदा.) काऊण. (सूत्र) वर्तमानापञ्चमीशतृषु वा ।। १५८।। (वृत्ति) वर्तमानापञ्चमीशतृषु परत अकारस्य स्थाने एकारो वा भवति।
वर्तमाना। हसेइ हसइ। हसेम हसिम। हसेमु हसिमु। पञ्चमी। हसेउ हसउ। सुणेउप सुणउ। शतृ। हसेन्तो हसन्तो। क्वचिन्न भवति। जयइ। क्वचिदात्वमपि। सुणाउ।
४ लून
१ पठित ५ भूत/हूत
२ नत (नम्) ६ श्रु
३ ध्यात ७ जि
