________________
१५६
द्वितीयः पादः
( सूत्र ) र्शर्षतप्तवज्रे वा ।। १०५ ।।
(वृत्ति) र्शर्षयोस्तप्तवज्रयोश्च संयुक्तस्यान्त्यव्यञ्जनात्पूर्व इकारो वा भवति।
र्श। आयरिसो' आयंसो। सुदरिसणो सुदंसणो । दरिसणं दंसणं । र्ष। वरिसं२ वासं । वरिसा वासा। वरिस - सयं वास - सयं । व्यवस्थितविभाषया क्वचिन्नित्यम्। परामरिसोर। हरिसो। अमरिसो। तप्त तविओ तत्तो। वज्रं वरं वज्जं ।
(अनु.) र्श आणि र्ष या संयुक्त व्यंजनात तसेच तप्त आणि वज्र या शब्दांत संयुक्त व्यंजनातील अन्त्य व्यंजनाच्या पूर्वी इकार विकल्पाने येतो. उदा. र्श (मध्ये ) :- आयरिसो... दंसणं. र्ष (मध्ये ) :- वरिसं...वाससयं. व्यवस्थित विभाषेने (काही शब्दात असा इ) नित्य येतो. उदा. परामरिसो... अमरिसो. तप्त...वज्जं.
(सूत्र) लात् ।। १०६।।
(वृत्ति) संयुक्तस्यान्त्यव्यञ्जनाल्लात्पूर्व इद् भवति । किलिन्नं । किलिट्ठ । सिलिट्टं। पिलुट्ठं। पिलासो। सिलिम्हो। सिलेसो। सक्लिं। सुइलं। सिलोओ। किलेसो। अम्बिलं । गिलाइ । गिलाणं । मिलाइ। मिलाणं । किलम्मइ । किलन्तं । क्वचिन्न भवति । कमो५ । पवो। विप्पवो । सुक्कपक्खो। उत्प्लावयति उप्पावे ।
(अनु.) संयुक्त व्यंजनातील अन्त्य ल या व्यंजनापूर्वी इ येतो. उदा. किलिन्नं... किलन्त. क्वचित् (असा इ) येत नाही. उदा. कमो.... . उप्पावेइ.
(सूत्र) स्याद्भव्यचैत्यचौर्यसमेषु यात् ।। १०७।। (वृत्ति) स्यादादिषु चौर्यशब्देन समेषु च संयुक्तस्य यात्पूर्व इद् भवति। सिआ'।
१ आदर्श, सुदर्शन, दर्शन २ वर्ष, वर्षा, वर्षशत. ३ परामर्श, हर्ष, अमर्ष. ४ क्लिन्न, क्लिष्ट, श्लिष्ट, प्लुष्ट, प्लोष, श्लेष्मन्, श्लेष, शुक्ल, शुक्ल, श्लोक, क्लेश, अम्ल, ग्लायति, ग्लान, म्लायति, म्लान, क्लाम्यति, क्लान्त.
५ क्लम, प्लव, विप्लव, शुक्लपक्ष. ६ स्यात्, स्याद्वाद, भव्य, चैत्य.
