________________
प्राकृत व्याकरणे
१५५
(सूत्र) क्ष्माश्लाघारत्नेऽन्त्यव्यञ्जनात् ।। १०१।। (वृत्ति) एषु संयुक्तस्य यदन्त्यव्यञ्जनं तस्मात्पूर्वोऽद् भवति। छमा। सलाहा।
रयणं। आर्षे सूक्ष्मेऽपि। सुहमं। (अनु.) क्ष्मा, श्लाघा आणि रत्न या शब्दांत संयुक्त व्यंजनातील जे अन्त्य व्यंजन
त्याच्या पूर्वी अ येतो. उदा. छमा...रयणं. आर्ष प्राकृतात सूक्ष्म या शब्दामध्येही (असा अ येतो. उदा.) सुहमं.
(सूत्र) स्नेहाग्न्योर्वा ।। १०२।। (वृत्ति) अनयोः संयुक्तस्यान्त्यव्यञ्जनात्पूर्वोऽकारो वा भवति। सणेहो नेहो।
अगणी अग्गी। (अनु.) स्नेह आणि अग्नि या शब्दांत संयुक्त व्यंजनामधील अन्त्य व्यंजनाच्या पूर्वी
अकार विकल्पाने येतो. उदा. सणेहो...अग्गी.
(सूत्र) प्लक्षे लात् ।। १०३।।। (वृत्ति) प्लक्षशब्दे संयुक्तस्यान्त्यव्यञ्जनाल्लात्पूर्वोऽद् भवति। पलक्खो। (अनु.) प्लक्ष या शब्दात संयुक्त व्यंजनातील अन्त्य ल या व्यंजनापूर्वी अ येतो.
उदा. पलक्खो .
(सूत्र) हश्रीहीकृत्स्नक्रियादिष्ट्यास्वित् ।। १०४।। (वृत्ति) एषु संयुक्तस्यान्त्यव्यञ्जनात्पूर्व इकारो भवति। ह। अरिहइ। अरिहा।
गरिहा। बरिहो। श्री सिरी। ह्रीतः हिरीओ। अहीकः अहिरीओ। कृत्स्न: कसिणो। क्रिया किरिआ। आर्षे तु हयं नाणं कियाहीणं। दिष्ट्या
दिट्ठिआ। (अनु.) है, श्री, ह्री, कृत्स्न, क्रिया आणि दिष्ट्या या शब्दांत संयुक्त व्यंजनातील
अन्त्य व्यंजनाच्या पूर्वी इकार येतो. उदा. ह (मध्ये) :- अरिहइ...बरिहो; श्री...किरिआ; आर्ष प्राकृतात मात्र (क्रिया या शब्दात अशी स्वरभक्तीने इ येत नाही. उदा.) हयं...कियाहीणं; दिष्ट्या दिट्ठिआ.
१ अर्हति, अर्हा, गर्दा, बर्ह.
२ हतं ज्ञानं क्रियाहीनम्।
A-Proof
