________________
११८
प्रथमः पादः
(सूत्र) वोत्तरीयानीय-तीय-कृद्ये जः ।। २४८।। (वृत्ति) उत्तरीयशब्दे अनीयतीयकृद्यप्रत्ययेषु च यस्य द्विरुक्तो जो वा भवति।
उत्तरिजं उत्तरीअं। अनीय। करणिज करणीअं। विम्हयणिज्जं विम्हयणी। जवणिजं जवणीअं। तीय। बिइजो बीओ। कृद्य।
पेज्जा पेआ। (अनु.) उत्तरीय या शब्दात आणि अनीय, तीय आणि कद्य या प्रत्ययांत य चा
द्विरुक्त ज (=ज्ज) विकल्पाने होतो. उदा. उत्तरिजं उत्तरीअं. अनीय (प्रत्ययात) :- करणिज्जं....जवणीअं. तीय (प्रत्ययात) :- बिइज्जो बीओ. कृद्य (प्रत्ययात) :- पेज्जा, पेआ.
(सूत्र) छायायां होऽकान्तौ वा ।। २४९।। (वृत्ति) अकान्तौ वर्तमाने छायाशब्दे यस्य हो वा भवति। वच्छस्स च्छाही
वच्छस्स च्छाया। आतपाभावः। सच्छाहं५ सच्छायं। अकान्ताविति
किम् ? मुह-च्छाया। कान्तिरित्यर्थः। (अनु.) कांति हा अर्थ नसणाऱ्या छाया या शब्दात य चा ह विकल्पाने होतो.
उदा. वच्छस्स...च्छाया; (येथे छाया म्हणजे) उन्हाचा अभाव (=सावली); सच्छाहं, सच्छायं. कांति हा अर्थ नसणाऱ्या (छाया शब्दात) असे का म्हटले आहे ? (कारण कांति हा अर्थ छाया शब्दाचा असल्यास य चा ह होत नाही. उदा.) मुहच्छाया (मुखाची) कांति असा अर्थ (मुहच्छायामध्ये आहे).
(सूत्र) डाह-वौ कतिपये ।। २५०।। (वृत्ति) कतिपये यस्य डाह व इत्येतौ पर्यायेण भवतः। कइवाहं कइअवं। (अनु.) कतिपय या शब्दात य चे आह (डाह) आणि 'व' असे हे दोन (विकार)
पर्यायाने होतात. उदा. कइवाह, कइअवं.
१ करणीय, विस्मयनीय, यापनीय ४ वृक्षस्य च्छाया
२ द्वितीय ५ सच्छाय
३ पेया ६ मुखच्छाया
