________________
११०
प्रथमः पादः
(सूत्र) निशीथ-पृथिव्योर्वा ।। २१६।। (वृत्ति) अनयोस्थस्य ढो वा भवति। निसीढो निसीहो। पुढवी पुहवी। (अनु.) निशीथ आणि पृथिवी या दोन शब्दांत थ चा ढ विकल्पाने होतो. उदा.
निसीढो....पुहवी.
(सूत्र) दशन-दष्ट-दग्ध-दोला-दण्ड-दर-दाह-दम्भ-दर्भ
कदन-दोहदे दो वा डः ।। २१७।। (वृत्ति) एषु दस्य डो वा भवति। डसणं दसणं। डट्ठो दट्ठो। डड्ढो दड्ढो।
डोला दोला। डण्डो दण्डो। डरो दरो। डाहो दाहो। डम्भो दम्भो। डब्भो दब्भो। कडणं कयणं। डोहलो दोहलो। दरशब्दस्य च
भयार्थवृत्तेरेव भवति। अन्यत्र दरदलिअ। (अनु.) दशन, दष्ट, दग्ध, दोला, दण्ड, दर, दाह, दम्भ, दर्भ, कदन आणि दोहद
या शब्दांत द चा ड विकल्पाने होतो. उदा. डसण....दोहलो. दर शब्द भय या अर्थी असतानाच (द चा ड) होतो. (तसा अर्थ नसताना) इतर स्थळी (दर असेच वर्णान्तर होते. उदा.) दरदलिअ.
(सूत्र) दंश-दहोः ।। २१८।। (वृत्ति) अनयोर्धात्वोर्दस्य डो भवति। डसइ। डहइ। (अनु.) दंश् व दह् या धातूंत द चा ड होतो. उदा. डसइ। डहइ।
(सूत्र) संख्या-गद्गदे रः ।। २१९।। (वृत्ति) संख्यावाचिनि गद्गदशब्दे च दस्य रो भवति। एआरह। बारह।
तेरह। गग्गरं। अनादेरित्येव। ते दस। असंयुक्तस्येत्येव। चउद्दह। (अनु.) संख्यावाचक शब्दांत आणि गद्गद या शब्दात द चा र होतो. उदा.
एआरह...गग्गरं. अनादि असतानाच (द चा र होतो; द् आदि असल्यास
१ दरदलित २ दशति, दहति ३ एकादश, द्वादश, त्रयोदश, गद्गद
४ ते दश।
५ चतुर्दश
